De kunst van het vérdenken

Corporaties staan voor grote opgaven, van verduurzaming tot woonoplossingen voor de vergrijzende bevolking. Niet alles kan: hoe maak je – op basis van scenario’s voor de toekomst – de goede keuzes? En wat is daarin de rol van het toezicht?

‘Soms kun je niet anders, dan moet je inspelen op de actualiteit, zoals de inmiddels alweer afgeblazen huurbevriezing voor 2 jaar. Maar doorgaans focussen we in ons werk op een koers voor de lange termijn’, zegt Jessica van Wingerden, RvC-lid van Hef Wonen in Rotterdam.

Toekomstscenario’s

De kunst van het vérdenken, zo citeert Wessel Tiessens de Denker der Nederlanden, David van Reybrouck. Tiessens schreef – aan de hand van 4 toekomstscenario’s voor de ruimtelijke ontwikkeling, opgesteld door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) – een blog over de keuzes die corporaties en toezicht nú moeten maken, met de verre toekomst (2050) in het vizier. ‘We staan voor een grote verbouwing. Er komt veel op ons af. Denk aan verduurzaming, vergrijzing, digitalisering. Hoe maken we daarin de goede keuzes?’

Tiessens, zelfstandig adviseur in de publieke sector, verbindt in zijn blog de 4 scenario’s met thema’s die het werk van corporaties raken, zoals innovatieve woonvormen (mondiaal ondernemend), hybride werken en wonen (snelle wereld), duurzaamheid (groen land) en lokale gemeenschappen (regionaal geworteld). Navigeren naar 2050 in deze onrustige tijd is volgens hem geen eenvoudige opgave.

Tiessens heeft een duidelijke boodschap om koers te houden: maak keuzes die ook voor toekomstige generaties verstandig zijn (‘no regret’) en vermijd keuzes die later spijt opleveren (‘regret’). Het gesprek in de bestuurskamer – tussen bestuur en toezicht – zou daarover moeten gaan: wat doen we wel en wat niet?

Lees meer over 4 toekomstscenario’s voor Nederland in 2050 op de website van Planbureau voor de Leefomgeving.
Of lees de blog van Wessel Tiessens op LinkedIn via de link.

Wat moeten we niet meer doen?

Volgens Tiessens moeten corporaties stoppen om te doen alsof zij alle eisen en wensen kunnen inwilligen. ‘Een voorbeeld van ‘no regret’ dat ik noem, is woningen bouwen die klimaatadaptief zijn. Daar kun je eigenlijk niet om heen. Maar belangrijker is dat niet alles kan. Bevraag als toezichthouders het bestuur over de prioriteiten met het oog op de toekomst . Vraag naar wat de corporatie niet meer moet doen. Maak keuzes, hoe lastig ook. En wees daar eerlijk over.’

Volgens toezichthouder Jessica van Wingerden van Hef Wonen is de oproep om te durven kiezen terecht. Dat blijkt ook uit het koersplan van de Rotterdamse corporatie (tot 2033). ‘We zetten ons in voor gezonde en leefbare wijken, verduurzamen van woningen, maar de middelen van corporaties zijn beperkt. Niet alles kan, we moeten keuzes maken. Ook om iets niét te doen.’

‘We bouwen nieuwe woningen in de stad, maar slechts een beperkt aandeel. En Hef Wonen kiest ervoor om woningen buiten Rotterdam te verkopen aan collega-woningcorporaties. Dat zijn lastige keuzes, maar wel keuzes die passen binnen de koers voor de lange termijn.’

In dialoog over vergezichten

Op initiatief van de raad van commissarissen van Hef Wonen gaan corporaties in Rotterdam en omgeving in gesprek over vergezichten in de eigen regio. Bestuurders en toezichthouders doen mee aan een eigen scholingsprogramma over de positieve impact van woningcorporaties. Zo schetsen experts van bijvoorbeeld de WRR of TNO een toekomstbeeld van de regio Rijnmond.

‘Aan de hand van deze verhalen gaan we met elkaar in gesprek. Er is niet één verhaal, één aanpak, gebieden verschillen. We leren van elkaar over wat er nodig is, wat we samen kunnen doen, welke keuzes we kunnen maken, met de beperkte middelen.’

Lees door onder de illustratie.

Geen spijt

Hafid Bouteibi, onder meer toezichthouder bij ’thuis in Eindhoven noemt een toekomstgericht voorbeeld waarvan de Eindhovense corporatie géén spijt zou moeten krijgen. ‘Willen we betaalbare woningen in het centrum van de stad in de toekomst behouden, dan moeten we daarvoor nú stappen zetten. In Amsterdam is dat inmiddels een gepasseerd station. In Eindhoven hebben we die kans nog wel.’

Volgens Bouteibi hebben gemengde wijken, waarin mensen met verschillende achtergronden en inkomens wonen, prioriteit. Samen maken zij de buurt sterker, door zorg voor elkaar, is de overtuiging. Maar de ontwikkeling van een gebied is een zaak van lange adem, en dat maakt het lastig.

Bekijk het Koersplan Hef Wonen Rotterdam of het Ondernemingsplan van ‘thuis uit Eindhoven.

‘Van een idee naar realisatie kost zeker 5 tot 8 jaar. Met de lokale verkiezingen na 4 jaar krijgen we een ander college dat wellicht andere prioriteiten stelt. De invloed van de corporatie is bovendien beperkt. We moeten ons bijvoorbeeld houden aan regelingen zoals passend toewijzen. Dat zorgt juist voor segregatie.’

Prestatieafspraken

Die beperkte speelruimte van de corporatie – ook financieel – is onderwerp van gesprek met het bestuur. Volgens Bouteibi geeft de raad van commissarissen van ’thuis de bestuurder een belangrijke boodschap mee: in het gesprek met je gemeente over de prestatieafspraken  kun je niet duidelijk genoeg zijn over wat wel en wat níet kan.

‘We zijn er niet om de politieke ambities waar te maken. Ik begrijp dat de wethouder veel wil bouwen. Maar we moeten realistisch zijn. De plannen moeten binnen onze begroting passen. En de kosten stijgen alleen maar, ook doordat iedereen roept dat we moeten bouwen, bouwen, bouwen’

Ingewikkelde taak

Volgens Wessel Tiessens hebben toezichthouders een ingewikkelde taak. Zij houden toezicht op afstand, komen een paar keer per jaar bij elkaar, en moeten over veel thema’s en projecten hun mening vormen. ‘Het werk kan hectisch zijn, en roept soms het beeld op van brandjes moeten blussen. Het kost energie om uit die tredmolen te stappen. Maar het is belangrijk om naar de toekomst te kijken. Dat vraagt om een andere manier van denken. Van vérdenken, op alle terreinen.’  

Ambities realiseren
Er is woningcorporaties veel aan gelegen om de gezamenlijke volkshuisvestelijke ambities uit de Nationale Prestatieafspraken (NPA) 2025-2035 op lokaal en regionaal niveau te realiseren.
Lees er meer over bij het onderwerp Nationale Prestatieafspraken op Aedes.nl.

Tekst: Lisette Vos, illustratie: Curve

Wil je elk kwartaal Aedes-Magazine in jouw inbox?

Gerelateerde artikelen