Toezicht op én met Artificial Intelligence

Toezichthouders houden toezicht op corporaties die steeds vaker Artificial Intelligence (AI) toepassen. Sinds kort kunnen zij ook zelf in het toezicht AI-tools gebruiken. Wat zijn de dilemma’s? ‘We moeten de menselijke maat bewaken.’

Marco Derksen, lid van de VTW-werkgroep digitalisering en commissaris van De Woonmensen in Apeldoorn, kan de toekomst met Artificial Intelligence (AI) niet uittekenen. Een scenario dat de corporatie met AI de strategie ontwikkelt, de accountant met AI de cijfers controleert én de RvC met AI toezicht houdt op de corporatie is niet ondenkbaar. Derksen vraagt zich af of dit scenario gewenst is. ‘AI is een krachtig hulpmiddel, maar we moeten wel kritisch blijven. Zijn de uitkomsten voldoende betrouwbaar bijvoorbeeld? Niet AI, maar de mens beslist.’

~ Lees verder onder de illustratie ~

De ontwikkelingen gaan razendsnel. Volgens het WRR-rapport Opgave AI uit 2021 is AI een systeemtechnologie die alles in de samenleving verandert, vergelijkbaar met de ontdekking van elektriciteit. Koplopers in de corporatiesector passen AI al toe. Zo kan deze digitale technologie patronen in data herkennen en daarmee voorspellingen doen, bijvoorbeeld wanneer een woning aan onderhoud toe is. Sinds kort neemt een andere toepassing een hoge vlucht: generatieve AI.’

‘Op basis van een vraag (prompt) genereert AI bijvoorbeeld een tekst, een video of scenario’s. Volgens Derksen is moeilijk te voorspellen wat de impact van de digitale technologie op korte en langere termijn zal zijn. Hij adviseert corporaties – en toezichthouders – zich bewust te zijn van de (toekomstige) ontwikkelingen. Daarnaast vindt hij het belangrijk dat corporaties experimenteren met toepassingen van AI.

Hersengymnastiek

Volgens RvC-lid Ingrid de Bonth van de Alliantie, in het dagelijks leven vicevoorzitter van de VO-raad met digitalisering in haar portefeuille, raakt AI alle thema’s van de corporatie, van efficiënte bedrijfsvoering tot ontwikkeling van leefbare buurten. ‘Wees je daarvan bewust. Het kan geen kwaad om als RvC steeds hersengymnastiek te doen. Wat betekent de toepassing van AI voor de organisatie, voor de huurders?’

Als vicevoorzitter van de VO-raad en commissaris bij de Alliantie kent ze de dilemma’s. ‘Een corporatie werkt efficiënter door AI, bijvoorbeeld als je weet wanneer een woning aan onderhoud toe is, zodat je beter kunt plannen. Maar er spelen ook ethische vragen. Laat je AI op basis van data voorspellen hoe groot de kans op woonfraude in een wijk is? Je moet de balans houden. Kansen benutten, en niet te voorzichtig zijn, maar ook oog hebben voor de risico’s. We moeten altijd de menselijke maat bewaken.’

Nieuwsgierig

De Bonth vindt het belangrijk om te blijven leren en nieuwsgierig te zijn naar nieuwe ontwikkelingen. Zo kunnen toezichthouders ook generatieve AI toepassen, bijvoorbeeld door scenario’s voor de corporatie te laten opstellen, waarmee ze goede (wellicht betere) vragen kunnen stellen aan het bestuur.

‘Als RvC hebben we daar nog geen ervaring mee, maar we zullen deze toepassing zeker met elkaar bespreken, inclusief de bijkomende dilemma’s. We moeten in ieder geval onze rol zuiver houden. Voorkomen dat we met AI het werk van het bestuur zelf gaan doen en daarmee onbedoeld op de stoel van bestuurder gaan zitten.’

Bewuste keuzes

De RvC van Ymere heeft recent de strategie digitalisering – waar AI onderdeel van is – met het bestuur besproken. Uitgangspunt is dat alle spelregels over privacy bij het gebruik van data strikt worden gevolgd. Volgens commissaris Rishi Santokhi gaat het vooral om de vraag of de digitale technologie effectief is voor de huurder. ‘Er zijn zoveel toepassingen en met de komst van ChatGPT nog meer. Het moet geen hobby-project zijn. De vraag is: wat levert het op voor de huurder? Neemt de huurderstevredenheid bijvoorbeeld toe als we in onze dienstverlening gebruikmaken van robotisering?’

De corporatie kan efficiënter werken, doordat de digitale technologie routinematige taken van medewerkers kan overnemen. Toch vindt Santokhi niet dat reductie van het aantal fte’s de insteek moet zijn. ‘Als RvC houden we toezicht op een efficiënte bedrijfsvoering. Maar dat is niet het hele verhaal. Medewerkers die geen routinematig werk meer hoeven te doen, kunnen juist meer inhoudelijk en interessanter werk krijgen.’

Digimeter VTW voor toezichthouders
De VTW-werkgroep digitalisering ontwikkelde een Digimeter voor toezichthouders, met een online checklist om de blinde vlekken op dit thema in kaart te brengen, als startpunt voor het goede gesprek.

Aan generatieve AI waagt de RvC van Ymere zich nog niet, al vraagt Santokhi zich af of AI-tools het werk van toezichthouders kunnen  overnemen. De RvC zet het thema AI in ieder geval vaker op de agenda, zo is besloten. ‘Misschien tegen beter weten in, maar voor mij is het menselijk brein onmisbaar. RvC-leden kennen de organisatie, denken mee en geven advies. Dat kan AI niet zomaar overnemen. Dat neemt niet weg dat we regelmatig het gesprek over AI moeten voeren, zodat we zelf kunnen bepalen hoe we AI het beste kunnen inzetten.’

Digimeter  

Zet AI op de agenda, adviseert ook Derksen. De VTW-werkgroep digitalisering ontwikkelde de Digimeter, een tool die toezichthouders helpt om het goede gesprek te voeren over de digitale transformatie, waarvan AI een onderdeel is. ‘We kunnen zoals gezegd niet voorspellen hoe hard het gaat met AI, wat we wel weten is dat toezichthouders de ontwikkelingen moeten bijhouden om bewuste keuzes te kunnen maken. De online tool helpt daarbij.’

Workshop over AI voor toezichthouders
De VTW houdt op 14 oktober 2024 in samenwerking met woningcorporatie de Alliantie een workshop over AI-toepassingen voor corporaties en toezichthouders. Locatie: Bouwlab R&D in Haarlem. Meer informatie volgt op de website van de VTW.

Tekst: Lisette Vos, illustratie: Curve

Wil je elk kwartaal Aedes-Magazine in jouw inbox?

Gerelateerde artikelen