Optoppen, aanplakken en uitplinten

In de regio Groot-Amsterdam, waar grond schaars en duur is, vindt Eigen Haard oplossingen om toch nieuwe woningen te kunnen bouwen. Op bestaande gebouwen wordt een nieuwe woonlaag geplaatst. Of er worden appartementen ‘aangeplakt’.

Als je het niet weet, dan zie je het niet. Maar daar waar in de seniorenflat in de Statenjachtstraat in Amsterdam-Noord voorheen ‘oksels’ op de 4 hoeken zaten, zijn die nu gevuld met 53 appartementen. Dat is op zo’n manier gedaan dat ze een naadloos geheel vormen met de gerenoveerde appartementen ernaast. ‘Aanplakken’ noemt woningcorporatie Eigen Haard deze methode.

Bouwen zonder extra grond

Het idee hiervoor ontstond toen er plannen werden ontwikkeld om de flat uit 1974 te renoveren, vertelt Guido de Jong, projectontwikkelaar Renovatie & Groot Onderhoud bij Eigen Haard. ‘De afgelopen 10 jaar was de verhuurbaarheid aan de doelgroep senioren van 65+ teruggelopen, onder meer doordat de appartementen verouderd waren.’ Om de woningen niet te lang leeg te laten staan, werden de toelatingseisen versoepeld. Zo is de leeftijdsgrens voor kandidaten een paar keer verlaagd, maar ook dat hielp niet.

Ondertussen namen de sociale problemen in de flat toe. De Jong: ‘Daarom wilden we de flat aantrekkelijker maken, door onder meer de corridors en een extra ingang te creëren. Dat laatste zorgt ervoor dat mensen elkaar vaker tegenkomen, wat de sociale cohesie versterkt.’ Omdat het verduurzamen van de woningen ook moest gebeuren, zijn gelijktijdig ook de technische installaties verbeterd en is het gebouw beter geïsoleerd. Ook ging het gebouw van het gas af.

Eigen Haard is, net als zo’n beetje elke woningcorporatie in het land, naarstig op zoek naar mogelijkheden om woningen te kunnen bouwen. Omdat grond in Amsterdam schaars en duur is, ontstond het idee om de renovatie aan te grijpen om het gebouw uit te breiden. Maar dan zonder dat daarvoor extra grond nodig was.

Behalve dat er dus 53 appartementen zijn aangeplakt, is ook de begane grond verbeterd en uitgebreid – dat heet ‘uitplinten’ – met onder meer een fietsenkelder en een ruimte voor het wijkbeheer. Het kroonjuweel van de vernieuwde plint is de ontmoetingsruimte, meent De Jong.

Opgebloeid sociaal leven

Op een donderdagochtend in juli zijn de voorbereidingen voor de wekelijkse koffieochtend in de ontmoetingsruimte aan de Statenjachtstraat in volle gang. Bewoner Robert Swart (69) groet zijn binnendruppelende medebewoners en vertelt ondertussen hoe tevreden hij is met de verbouwing. ‘Vooral de nieuwe ontmoetingsruimte is een echte vooruitgang’, zegt hij. ‘Er wordt van alles georganiseerd, zoals een spelletjesmiddag en een kookclub. Maar de mooiste reclame vind ik een meneer van 93 die helemaal is opgeleefd door de biljartochtend. Hij komt met zijn rollator en neemt zijn eigen keu mee. En zo is het met meer bewoners die normaal alleen zitten; die komen nu hier naartoe.’

Swart woonde voorheen in een hoekappartement op de twaalfde verdieping. Daar woont hij nog steeds, alleen is het sinds het aanplakken van een nieuw appartement geen hoekappartement meer. Hij vindt dat geen enkel probleem, want de muur van wat nu zijn buren zijn, was voorheen ook al een blinde muur. En door het nieuwe balkon van zijn buurman is het op zijn balkon nu minder winderig. Ook is hij in zijn nopjes met alle verbeteringen aan zijn tweekamerappartement, zoals balkonverlichting, beter isolerend glas en de complete betegeling van de badkamer.

‘Ik ben lid van de bewonerscommissie en ik kan wel zeggen dat de verbouwing door mijn toedoen is doorgegaan’, zegt hij met een glimlach. In Amsterdam moet er voor een project van deze omvang 70% draagvlak zijn onder de bewoners, anders gaat het niet door. Heel veel bewoners hadden hun akkoordverklaring niet ingeleverd. ‘Toen ben ik 4 dagen lang alle 14 verdiepingen afgegaan om mensen over te halen. Uiteindelijk was meer dan 80% voor.’

Houten optop-woningen in Amstelveen

Ook bij de Aquariusflat in Amstelveen heeft Eigen Haard het woningbezit verdicht. Ook daar is gekozen voor het aanplakken van 5 woningen, maar vooral voor ‘optoppen’, vertelt Thijs Faber, projectontwikkelaar Renovatie & Groot Onderhoud bij Eigen Haard. ‘We hebben 47 houten woningen boven op de flat gebouwd.’ Net als in de Statenjachtstraat in Amsterdam-Noord werden renovatie en verduurzaming aangegrepen voor de uitbreiding.

In Amstelveen had het project wel een grotere impact op bewoners, die allemaal hun woning uit moesten voor de verbouwing. ‘Draagvlak creëren is dan van groot belang’, zegt Faber. ‘Daarom hadden we ook maandelijks overleg met de bewonerscommissie en wilden we over alles zo goed mogelijk communiceren.’

Naast draagvlak zijn er bij verdichten nog veel meer uitdagingen waarmee woningcorporaties rekening moeten houden. Gebouwen moeten minimaal 3 etages én platte daken hebben. En ze moeten na 1950 gebouwd zijn, want dan kan de fundering wel wat hebben, zeker als je kiest voor optoppen met houten woningen. Je moet nauw samenwerken met veel partijen, waaronder nutsbedrijven en netbeheerders. Soms moeten er hele straten open en dat vergt enorm veel afstemming. En dan zijn er de kosten. Faber: ‘Het goede nieuws is dat verschillende bedrijven prefab-concepten aan het ontwikkelen zijn voor houten optop-woningen. Hoe meer daarvan worden afgenomen, hoe financieel interessanter het wordt.’