Brabantse corporaties pakken samen ondermijning aan

Drugslabs, prostitutie, wapenopslag, explosies, criminaliteit. Ondermijning komt in de buurten van veel woningcorporaties voor en kan verwoestend zijn voor de leefbaarheid. Maar wat doe je er tegen? 8 Brabantse woningcorporaties vonden samen het antwoord. Wat zijn de voordelen van samen optrekken?

‘Ongewenste elementen weren en kwetsbare mensen ondersteunen’, zo vat René Scherpenisse de aanpak van ondermijning samen. Hij is bestuurder van de Tilburgse woningcorporatie Tiwos. ‘De gezamenlijke aanpak van ondermijning gebeurt in het bredere samenwerkingsverband Lente’, vertelt hij. Lente ontstond zo’n 10 jaar geleden. De corporaties werken samen op onder meer duurzaamheid, inkoop en leiderschapsontwikkeling.

‘Zo’n 6 jaar geleden nam Tiwos het initiatief om ondermijning toe te voegen’, vertelt René. Tiwos had al ervaring opgedaan na 2 schietpartijen in een buurt. René: ‘Het kan verwoestend zijn. Ten tijde van die schietpartijen werden nieuwe huurders geïntimideerd om van de woning af te zien, ten gunste van connecties van de ondermijners. De hele straat ging in no time de verkeerde kant op.’

Zoet Zuur Zout Bitter

Tiwos adopteerde de Zoet-Zuur-Zout-Bitter-methode, nu de basis voor de samenwerkende corporaties. Een intensieve aanpak, die niet alleen het slechte tegengaat, maar ook het goede stimuleert (zie kader). De aanpak werkte, maar ondermijning heeft blijvend aandacht nodig. René: ´In een deel van onze wijken gaat het sociaaleconomisch slecht met de bewoners. Zij zijn kwetsbaar voor ondermijning. Daarom zetten we de aanpak nog steeds in.

De andere corporaties binnen Lente haakten graag aan. René: ‘De nadruk ligt op kennisdeling, maar we helpen elkaar ook. Speelt er bij de ene corporatie bijvoorbeeld iets, waarbij de medewerker risico kan lopen als hij of zij zich erin mengt, dan neemt iemand van een andere corporatie het over.’

De methode Zoet Zuur Zout Bitter heeft als basis een nauwe samenwerking tussen gemeente, woningcorporaties en politie vastgelegd in een convenant. De problemen in een buurt worden, na een breed onderzoek, gericht aangepakt. Nieuwe huurders kunnen worden gescreend en in extreme gevallen wordt de Rotterdamwet toegepast (bitter), probleemgevallen moeten verhuizen (zuur), kwetsbare mensen geholpen (zout) en welwillende bewoners gesteund (zoet). Iedere wijk is anders. Dus het is altijd maatwerk.

Samen afwegingen maken

Ook gevoelsmatig is het fijn om samen te werken, zegt René. ‘Het geeft solidariteit. We maken samen afwegingen. Hoe ver gaat onze rol, wat is effectief en efficiënt? Hoe ga je om met privacy en wanneer mag je bepaalde mensen weren uit wijken?’

Een ander belangrijk thema vindt René de veiligheid van de corporatiemensen. ‘We krijgen vaker serieuze bedreigingen. Huurders die uit hun plaat gaan als een nieuwe keuken niet mag. Of mensen die corporatiemedewerkers achtervolgen nadat ze uit huis zijn gezet.’

Georganiseerde netwerken

Wendy van der Krift begeleidt de Brabantse woningcorporaties bij de aanpak van ondermijning. Ze organiseert inspiratiebijeenkomsten, trainingen en themasessies. Wendy werkte eerder 15 jaar bij de politie en zette samen met een partner de Zoet Zuur Zout Bitter Academy op, gericht op het bestrijden van ondermijning. Wendy: ‘Het gaat vaak om georganiseerde netwerken, die in de haarvaten van de wijk kruipen. Een groot deel van ondermijning vindt in sociale huurwoningen plaats. Het is gevaarlijk. Wapens en druglabs, mensenhandel, explosiegevaar.’

De meldingsbereidheid, ziet Wendy als een groot pijnpunt. ‘Mensen durven niets te zeggen of zwijgen bewust. Het vertrouwen in instanties is laag.’

Naïviteit eruit halen

Bewustwording ziet Wendy als één van de belangrijkste resultaten van de Lente-aanpak. ‘We nodigen vaak een spreker uit, zoals over vuurwerkexplosies of trends in drugs. Corporaties gaan anders naar hun wijken kijken. Soms is een cultuuromslag nodig. Woningcorporaties zijn ontzettend klantgericht. Dat is hartstikke goed. Maar de duistere kant is er ook. Wij proberen de naïviteit eruit te halen.’

Onderbuikgevoelens kun je volgens Wendy goed combineren met data die je in huis hebt. ‘Herken de luxe goederen. En duik in je gegevens. Huurachterstanden kunnen een signaal zijn: huurders betalen dan contant aan de deurwaarder en kunnen zo geld witwassen. Opvallend weinig reparaties kunnen erop wijzen dat huurders niemand in huis willen toelaten omdat ze iets te verbergen hebben.’ Om gestructureerd te onderzoeken waar de kwetsbaarheden van corporaties zitten, kan Wendy een specifieke weerbaarheidsscan inzetten.

Dezelfde taal spreken

Belangrijk aspect vindt Wendy ook dat de hele woningcorporatie betrokken is bij de aanpak van ondermijning. Van wijkbeheerders en woonconsulenten tot de technici en de verhuurmedewerkers. Daardoor spreken ze dezelfde taal, en overal in het proces kunnen zaken aan het licht komen.

Wat vaak aan de orde komt in de kennissessies, is samenwerking met politie en gemeenten. Wendy: ‘De waarde van de woningcorporatie wordt vaak nog niet gezien door anderen. Maar ze staan wel open voor samenwerking.’ Zeker als het gaat om hele wijken die zijn aangetast door ondermijning, is dat goud waard. ‘Een woningcorporatie gaat geen boeven vangen. Maar ze zien veel, hebben altijd wel een excuus om achter de voorkeur te komen.’

Zonder rechter

Olga van der Meulen komt vaak achter die voordeur. Zij werkt bij woningcorporatie Casade in de gemeenten Waalwijk, Dongen en Loon op Zand. Zij verdiept zich in complexe zaken, waar criminaliteit, hennep, drugs en prostitutie aan de orde zijn. ‘Wij zijn de spil. We hebben contact met de bewoners, politie, gemeenten, zorginstellingen. Doel van mijn werk is om wijken leefbaar te houden. De cases kunnen ingewikkeld zijn en kosten veel tijd. Wij zijn er niet op uit huurders dakloos te maken, maar soms is het zo ernstig dat we niet anders kunnen dan de huurovereenkomst ontbinden.’

Casade is vanaf het begin aangesloten bij Lente, de afgelopen anderhalf jaar is de aandacht voor ondermijning gegroeid. Olga: ‘Wij zijn een dorpse corporatie. Grootstedelijke problematiek was er altijd minder. Bij de eerste bijeenkomsten over ondermijning, zaten we met onze oren te klapperen. Maar inmiddels speelt de problematiek ook steeds vaker bij ons’.

Veiligheidsweek

Casade maakte daarom een inhaalslag. Olga: ‘We hebben een Veiligheidsweek georganiseerd voor alle medewerkers. Een aanrader. Mensen kregen trainingen in het herkennen van woonfraude, cybercrime, drugslabs, omgaan met intimiderend gedrag.’ Daarna hield Casade een wijkschouw samen met gemeenten en politie. Olga: ‘Onze opzichters leerden anders kijken om zo ondermijning te herkennen.’

Het resultaat is dat medewerkers eerder melding doen van vermoedens. Daarnaast is Casade, net als de andere corporaties, bezig het ‘Barrièremodel’ in te bouwen in werkprocessen. Zo kunnen mensen niet meer cash betalen en er is een huurdersverklaring opgesteld om fraude te voorkomen. Een huurdersverklaring wordt afgegeven bij een verhuizing, als de huurder als een verantwoordelijk huurder heeft gehuurd en steeds netjes de huur op tijd heeft betaald. Olga deed ook praktische ideeën op. ‘Als een drugslab is opgerold, ontving de huurder eerder alleen schriftelijk opzegging van de huur. Nu gaan we ook altijd in gesprek. Daardoor staan we sterker bij de rechter, omdat we er aantoonbaar alles aan hebben gedaan om de zaak te onderzoeken.’

Tekst: Christine de Ruiter, openingsfoto: ANP foto/Joris van Gennip

Wil je elk kwartaal Aedes-Magazine in jouw inbox?

Gerelateerde artikelen