‘Geef samen prioriteit aan gezond wonen’

In Nederland zijn grote gezondheidsverschillen tussen inkomensgroepen. Volkshuisvesting kan eraan bijdragen die verschillen tegen te gaan, betoogt hoogleraar Jochen Mierau. ‘Werk samen met andere organisaties en maak van gezondheid een topprioriteit.’

Jochen Mierau wil het gezegd hebben. Liever dan van sociale woningbouw spreekt hij van volkshuisvesting. ‘Dat wat ouderwetse woord wil ik graag in ere herstellen. Rond sociale woningbouw is een sfeer ontstaan van de onderlaag waar nu eenmaal ook iets voor geregeld moet worden. Terwijl wonen een recht is en geen gunst. We zouden als land trots moeten zijn op de investeringen die we doen om “het volk” goed te huisvesten.’

Nederland onwaardig

Mierau is hoogleraar Economie van de Volksgezondheid bij het Universitair Medisch Centrum Groningen en doet onder andere onderzoek naar gezondheidsverschillen in Nederland. ‘Er is in Nederland sprake van een gezondheidskloof’, zegt hij. ‘Wat cijfers om de context te schetsen. De 20% meest welvarende mensen leeft bijna 10 jaar langer dan de 20% minst welvarenden. En ze leven bovendien ruim 20 jaar langer in goede gezondheid. Minder welvarenden hebben in die laatste 20 jaar substantieel meer chronische gezondheidsproblemen, zoals obesitas, diabetes en ziekten die specialistische hulp nodig hebben. Theoretisch geschoolden leven gemiddeld 5 jaar langer dan praktisch geschoolden en 15 jaar langer in goede gezondheid.’

Die verschillen, vindt Mierau, zijn Nederland onwaardig. ‘In de laagste inkomensgroepen doen we niet onder voor een ontwikkelingsland. Terwijl we een van de meest welvarende landen ter wereld zijn. We zouden moeten willen dat iedereen een gezond leven kan leiden, ongeacht zijn of haar sociaaleconomische positie. Gezond wonen hoort daarbij. Het gaat hier om politieke keuzes. Armoede accepteren is ook een politieke keuze, terwijl armoede een scala aan maatschappelijke problemen veroorzaakt en daardoor duur is.’

Huis met schimmel

In hoeverre, denkt Mierau, speelt ongelijke toegang tot goede huisvesting een rol in het ontstaan en vergroten van gezondheidsverschillen? ‘Ik heb geen harde percentages, maar die invloed lijkt me zonder meer groot. De kwaliteit van huisvesting is nogal belangrijk voor je gezondheid. Mensen met een lager inkomen wonen vaker in ongezonde huizen. Door de woningnood en lange wachtlijsten hebben zij weinig keuze. Met een minimuminkomen kun je je huis ook niet gezonder maken. Wie in een huis met schimmel woont, komt daar moeilijk weer uit.’

Jochen Mierau is hoogleraar Economie van de Volksgezondheid aan de Rijksuniversiteit Groningen en tot voor kort wetenschappelijk directeur van Lifelines. Hij onderzoekt hoe sociaal-economische factoren gezondheid beïnvloeden en zet zich in voor wettelijke gezondheidsdoelen. Mierau is medeoprichter van de Aletta Jacobs School of Public Health en adviseerde het ministerie tijdens de coronacrisis.

Bij goede huisvesting, benadrukt Mierau, hoort niet alleen een gezond binnenklimaat, maar ook een gezonde leefomgeving. ‘In achterstandsbuurten ontbreekt het daar vaak aan. Er is doorgaans minder groen en de afstand tot voorzieningen is relatief groot. Ook is er meer criminaliteit, waardoor mensen minder graag naar buiten gaan en er is voor kinderen buiten minder speelruimte .’

Broccoli en mandarijnen

Ook het voedselaanbod verschilt sterk tussen betere wijken en achterstandswijken. ‘We weten dat er in armere buurten gemiddeld meer snackbars zijn. Supermarkten hebben er een minder gezond aanbod. Niet de broccoli en mandarijnen zijn er in de aanbieding, maar de grootverpakkingen frikadellen en zakken chips. Supermarkten rechtvaardigen dat waarschijnlijk door te wijzen op de vraag waarop zij hun aanbod baseren, maar je zou willen dat zij ook hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen en met hun aanbod juist de vraag proberen te sturen.’

In Nederland is het lang een tendens geweest om over gezondheid te praten als iets waar mensen individueel verantwoordelijk voor zijn, stelt Mierau. ‘Jij hebt obesitas? Eigen schuld: dan had je maar minder moeten eten. Gelukkig zie ik daar nu een verandering in.’ Hij is blij met een recente bewustwordingscampagne van het Voedingscentrum. ‘De kern van de campagne is dat er overal in Nederland een overvloed aan ongezond eten is en dat de voedselindustrie ons voortdurend aanspoort dat te consumeren. Het Voedingscentrum erkent hiermee dat er ook iets mis is in het systeem, en dat is betrekkelijk nieuw’, zegt Mierau.

Collectieve verantwoordelijkheid

Mireau vindt het een collectieve verantwoordelijkheid om de gezondsheidskloof te verkleinen. Hij denkt dat volkshuisvesting daarbij een rol kan spelen. ‘Het zou helpen als het privatiseren van afgedankte volkshuisvestingshuizen stopt. En ook het verkopen van deze woningen aan mensen met een kleine beurs zou niet meer moeten mogen. Ik heb dat in Groningen, de provincie waar ik woon, best veel gezien. Het leidt regelmatig tot ongezonde woonsituaties. Het moet verboden worden om een huis dat niet aan bepaalde, minimale gezondheidseisen voldoet, als bewoonbaar te verkopen.’ In wetgeving rond woonbeleid is er wel aandacht voor gezondheid, met aanwijzingen voor onder meer materialen, ventilatiemogelijkheden en isolatie. ‘Als de bestaande voorraad huizen daaraan wordt aangepast, is dat ook een sterke verbetering.’

Bij het bouwen van nieuwe wijken moet gezondheid een hoge prioriteit krijgen. ‘Woningcorporaties moeten daarbij vanaf het begin samenwerken met gezondheidsorganisaties, gemeenten, scholen en maatschappelijk werk. Bouw wijken rond voorzieningen. Waar komt het gezondheidscentrum, waar is ruimte voor sport, waar komt de supermarkt en waar de school?’

Ook het samen doen heeft een positief effect. Schuurtjes om gezamenlijk gereedschap op te bergen, bakken om moestuintjes in te houden, groen in de buurt dat bewoners samen kunnen onderhouden: het zijn allemaal manieren om bewoners te betrekken bij een gezonde leefomgeving. ‘Als een woningcorporatie dat doet, schept die niet alleen woongelegenheid, maar ook een gemeenschap’, stelt Mierau. ‘Ik ben ervan overtuigd dat dit een positief effect op de gezondheid van mensen heeft.’

Woningcorporaties zijn verantwoordelijk voor een veilig en gezond binnenmilieu in hun woningen. Lees er meer over op Aedes.nl bij het onderwerp Gezond en veilig wonen via de link.

Tekst: Else de Jonge

Wil je elk kwartaal Aedes-Magazine in jouw inbox?

Gerelateerde artikelen