‘Alles draait om zorg van de gemeenschap’

In veel wijken is de leefbaarheid de laatste jaren achteruitgegaan. Steeds meer woningcorporaties zien het als hun taak om daar iets aan te doen samen met partners in de wijk. Zoals in Den Bosch, waar in een complex mensen met en zonder zorgvraag samenleven met hulpvaardige vrijwilligers. En de buurt is ook welkom.

Wij zijn Zuiderschans heet het woon- en leefcomplex van woningcorporatie Zayaz in Den Bosch. Niet Zuiderschans. Dat is natuurlijk niet zomaar. Want in Wij zijn Zuiderschans draait alles om de gemeenschap, vertelt Janine van Heertum, maatschappelijk ontwikkelaar bij Zayaz. ‘Samen met ouderenzorgorganisatie Van Neynsel hebben we een visie ontwikkeld voor de 3 woonlocaties die we samen beheren. Daarin draait het om zorgvormen voor ouderen, die de kwaliteit van hun leven verbeteren.’

In Wij zijn Zuiderschans krijgt dat op een bijzondere manier vorm. In het complex zijn 44 studio’s voor mensen met dementie. Van Neynsel huurt deze studio’s van Zayaz, dat zelf 83 appartementen aan senioren verhuurt. En dan wonen er ook nog 11 buurtverbinders. Dat laatste vergt enige uitleg. Bij het ontwikkelen van een visie voor hun woon- en leefcomplexen besloten Zayaz en Van Neynsel de organisatie Butterfly Effect erbij te betrekken. Oprichter Stijn van Kreij van Butterfly Effect werkte lang in de zorg voor verstandelijk gehandicapten en constateerde dat kwetsbare mensen geen onderdeel meer zijn van de gemeenschap.

‘Vroeger zorgde de gemeenschap voor hen’, zegt Van Kreij. ‘Maar tegenwoordig zitten ze ingekapseld in wat ik noem de “professionele schil” van zorgverleners. Daardoor hebben gemeenschappen hun zorgtaak verloren en zijn ze zelf óók kwetsbaarder geworden. Daar wil ik verandering in brengen.’

Iemand groeten op de gang

Van Kreij bedacht een concept dat hij het Butterfly Effect doopte: het idee dat iets kleins iets groots in beweging kan zetten. Iets kleins is in dit geval mensen uitnodigen om in zorginstellingen te komen wonen en daar samen het dagelijks leven vorm te geven. Voor de goede orde: mensen zonder zorgindicatie. Van Kreij noemt ze ‘buurtverbinders’, die met hun talenten en kwaliteiten de gemeenschap versterken.

‘Ze doen dat vrijwillig, maar het is niet vrijblijvend’, zegt hij. ‘We vragen van hen dat ze 2 dagdelen per week actief zijn voor de gemeenschap. Ze mogen zelf bedenken hoe ze dat doen. Er gebeurt echt van alles in Wij zijn Zuiderschans: van dans- en spelletjesavonden tot lunches en een kerstdiner. Maar het gaat ook om heel kleine dingen, zoals iemand groeten op de gang, de hond uitlaten en helpen met de zonwering.’ Veel van de activiteiten zijn in de ontmoetingsruimte, waar buurtbewoners ook welkom zijn.

In samenspraak met Zayaz en Van Neynsel werft Butterfly Effect de buurtverbinders en biedt hun ondersteuning en coaching. ‘Dat loopt goed’, zegt Ina Snier, projectmanager bij Van Neynsel. ‘Mocht je stoppen met je vrijwilligerswerk, dan wordt de huur ook opgezegd zodat er weer plaats komt voor een nieuwe buurtverbinder. Het een gaat niet zonder het ander.’

Met elkaar praten en dingen oplossen

Wij zijn Zuiderschans draait nu 2 jaar en de resultaten zijn veelbelovend, vinden alle 3 de partijen. Van Kreij: ‘We hebben veel aanmeldingen om buurtverbinder te worden, van mensen uit alle generaties, en de gemeenschap bloeit. Er gebeurt veel, mensen voelen zich veilig en stappen makkelijk naar elkaar toe als er iets aan de hand is.’ Hij noemt het voorbeeld van geluidsoverlast. Butterfly Effect moedigt het aan dat buren daar met elkaar over gaan praten, in plaats van dat ze de hulp van de woningcorporatie inroepen.

Van Heertum van Zayaz ziet het effect. ‘Naast onze huismeester – die bij ons overigens “thuismeester” heet – zijn er ook een wijkbeheerder en een woonconsulent actief binnen de locatie en in de buurt. Maar die laatste 2 hoeven er niet vaak te zijn. Dat komt omdat de thuismeester en de buurtverbinders veel dingetjes oplossen. Ze praten met bewoners en proberen ze ertoe te bewegen met elkáár te praten. Uiteraard staan wij wel altijd paraat als er een kwestie is die niet zo makkelijk is op te lossen.’

Bemiddelaarsrol voor buurtverbinders

Wat soms wat moeizamer gaat dan gehoopt is het ‘mengen’ van de 3 groepen bewoners, zegt Snier. ‘De mensen met dementie wonen in een apart gedeelte van het gebouw en komen daardoor minder snel in de ontmoetingsruimte.’ ‘Bovendien,’ vult Van Heertum aan, ‘worden we op oudere leeftijd vaak wat rechtlijnig en hebben we een minder open houding jegens alles wat afwijkt. In dit geval dus mensen met dementie. Maar de buurtverbinders spelen daar een bemiddelaarsrol in, door bijvoorbeeld aan de bewoners zonder dementie te vragen of een bewoner met dementie mee mag doen met bridgen, op een aangepaste manier. Daarbij tonen ze dan natuurlijk begrip voor het feit dat de bewoners zonder dementie dat wat lastig vinden.’

Het concept met de buurtverbinders werkt, vinden alle 3. ‘Het is een middel om te komen tot zorgzame gemeenschappen’, zegt Van Heertum. Snier zegt te hopen dat het middel op een dag niet meer nodig zal zijn: ‘Het moet vanzelfsprekend worden dat je goede buren bent en naar elkaar omkijkt.’ En Van Kreij vindt het ‘heel positief dat woningcorporaties hun maatschappelijke rol weer gaan voelen. Ze zijn echt nodig. De zorg gaat het niet redden zonder de woonomgeving erbij te betrekken.’