Tussenstap op weg naar een nieuwe toekomst

Tijdelijke huisvesting mét begeleiding voor statushouders en sneller starten met inburgeren: deze vernieuwende aanpak in Alkmaar werpt vruchten af. De gemeente Alkmaar en woningcorporatie Woonwaard trekken samen op bij de tijdelijke huisvesting van statushouders in het Regionaal Wooncentrum Picassolaan.

‘Geef mij 6o van dit soort regionale wooncentra. Dat geeft lucht bij de opvang van asielzoekers’, zo sprak staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie) bij de opening van Regionaal Wooncentrum Picassolaan.

Sinds april 2022 wonen hier gemiddeld zo’n 250 statushouders; vluchtelingen met een verblijfsvergunning, die een definitieve woonplek zoeken in Alkmaar of Castricum. 8 appartementen zijn bestemd voor Alkmaarse spoedzoekers; woningzoekenden die snel een woning nodig hebben, maar geen urgentieverklaring krijgen.

Gemeente werkt samen met Woonwaard

Het pand uit de jaren 60 diende 30 jaar lang als asielzoekerscentrum (azc). Na een periode van leegstand heeft de gemeente Alkmaar de 7 geschakelde blokken aangekocht en omgeturnd tot een Regionaal Wooncentrum met 65 identieke appartementen, geschikt voor gezinnen of alleenstaanden. Het fungeert als tussenvoorziening voor statushouders in afwachting van een gewone woning. Zo wordt ruimte gemaakt voor de opvang van nieuwe vluchtelingen in asielzoekerscentra.

De gemeente trekt in het project samen op met woningcorporatie Woonwaard en ketenpartners. Onder meer Vluchtelingenwerk, Inova, Zaffier en Sportz zijn nauw betrokken bij de begeleiding en activatie van bewoners. In het wooncentrum is ook een huisartsenpraktijk. Niet onbelangrijk, gezien de ervaringen die sommige statushouders meedragen vanuit hun verblijf in vluchtelingenkampen.

Landelijk op nummer 1

Saskia de Rover, programmamanager gemeente Alkmaar: ‘En een woningcrisis én een asielcrisis én een energiecrisis los je alleen op door buiten de gebaande paden te denken en samen te werken. Dat doen we hier volop met de corporatie en onze ketenpartners. Dankzij die aanpak staan we met onze uitvoering van de “taakstelling huisvesting statushouders” landelijk op nummer 1.’

In Alkmaar gaat de gemeente met de corporatie, hulpverleningsinstanties en soms ook de statushouder zelf om tafel om een geschikt huis te vinden. Dat vereist soms maatwerk. ‘Loopt het vast, dan schakelen we direct met ketenpartners om een oplossing te zoeken. We bespreken in alle openheid eventuele twijfels of aanvullende maatregelen bij de toewijzing van een woning. We bespreken wat er speelt liever openlijk met elkaar dan dat ieder voor zich allerlei aannames doet. ’

Inburgering via onderwijs en werk

Bijzonder aan de projectaanpak in Alkmaar is ook dat statushouders vrij snel beginnen met inburgering via onderwijs, werk en participatie. In het verleden ging een gezin rechtstreeks vanuit het azc naar een huis. Daar zit nu begeleiding tussen.

Hoe werkt de maatschappij en hoe werkt wonen in Nederland? Soms begeleiden ze mensen al naar werk, nog voordat ze aan een Nederlandse taalcursus zijn begonnen. Bijvoorbeeld door passend werk te zoeken voor mensen met horeca- of zorgervaring. Maar ook voor specialistische functies zoals die van helikopterpiloot. Een ervaren paardentrainer is al met succes begonnen bij een manege in de buurt.

Ervaringsdeskundige

Lyna Aljazairy is een van de drijvende krachten bij de begeleiding van de statushouders in het Regionaal Wooncentrum. Zij is leefbaarheidsconsulent bij Woonwaard. Zelf heeft zij met haar dochter in een azc gewoond nadat ze 16 jaar geleden vluchtten uit Irak. Aljazairy spreekt Nederlands, Engels en Arabisch.

‘Er wonen in het Regionaal Wooncentrum 26 nationaliteiten, waarvan de meerderheid afkomstig is uit Syrië en Afghanistan. Als ervaringsdeskundige begrijp ik hun situatie heel goed en motiveer ik hen om alle kansen te pakken. Ik sta klaar voor vragen en verwijs naar de juiste instanties. Ook spring ik bij als er problemen ontstaan tussen verschillende bewonersgroepen.’

De meeste bewoners ervaren een cultuurshock. Het is wennen aan nieuwe gewoonten, zoals de Nederlandse directheid, weet Aljazairy uit ervaring. ‘Maar ik zou nu niet anders meer willen, je weet precies waar je aan toe bent.’ Ook De Rover ervaart die cultuurverschillen. ‘Na een woningtoezegging blijven bewoners soms aankloppen om te vragen of het echt wel zo is. Die zekerheid van een harde afspraak zijn mensen niet altijd gewend.’

Tussenvoorziening

Heel veel dingen kun je van tevoren niet verzinnen, dus moet je soms gewoon ergens aan beginnen, blikt Ilse Schoonenberg terug op de projectstart. Zij is bij Woonwaard projectleider maatschappij en zorg. De corporatie doet onder meer het administratief beheer. ‘Gemeenten zijn niet echt thuis in het hele verhuurproces. Dankzij onze kennis hebben we samen de versnelling kunnen inzetten.’

De Rover vult aan: ‘De vele haken en ogen van het verhuurproces hebben we best onderschat. Maar we leren. Woningtoewijzing door corporaties is ‒ terecht ‒ streng ingekaderd. Gemeenten kunnen vaak sneller schakelen. Wil je goed samenwerken dan moet je elkaars wereld snappen. Anders vindt de een de ander al snel te rigide, of juist te los. De kunst zit in het doorvragen op mogelijkheden bij organisaties.’

Nieuwe opgave eind 2023

De projectrealisatie ging als in een snelkookpan, vertelt Schoonenberg. ‘In no-time hebben we voor een grote groep statushouders een fijne tussenvoorziening op poten gezet.’

En daar wringt tegelijk de schoen. ‘Natuurlijk proberen we zoveel mogelijk bewoners gedurende het jaar aan een gewoon huis te helpen. Maar eind 2023 staan we voor een nieuwe opgave waarbij de grootste vraag van eenpersoonshuishoudens zal komen. Voor die doelgroep zijn er te weinig woningen. Er komen straks aantallen statushouders voor wie wij niet zomaar een oplossing hebben.’

De gemeente is druk in de weer met creatieve oplossingen. De Rover: ‘We organiseren workshops voor corporaties zodat zij tijdig inzicht hebben in gevraagde woningaantallen. En we verkennen of we meerdere alleenstaanden in een gezinswoning kunnen huisvesten. We zetten alles in om de druk op de overvolle azc’s verder weg te nemen en bewoners van het Wooncentrum te herhuisvesten.’

Snelle nieuwbouw de beste oplossing

Het doel is dat er in Alkmaar na 2023 een nieuw wooncentrum klaarstaat voor de volgende groep statushouders. Met de taakstelling van het Rijk op zak kunnen gemeenten eerder bouwvergunningen afgeven, maar de mogelijkheid om te bouwen moet er wel zijn. In Heerhugowaard komen, deels voor statushouders, permanente houten nieuwbouwwoningen, waaronder kleine studio’s voor alleenstaanden.

Uiteindelijk is snelle nieuwbouw de beste oplossing, denkt Schoonenberg van Woonwaard. Ze vreest dat de woningdruk anders steeds verder oploopt. ‘Maar voor nu is deze grote groep in het Regionaal Wooncentrum Picassolaan een flinke stap verder. Zij kunnen verder werken aan een nieuwe toekomst.’

In deze aflevering van de podcastserie ‘Meer dan een huis’ onderzoekt presentator Quintin Wierenga hoe groepen zoals statushouders óók een thuis kunnen vinden. Om daarachter te komen gaat hij langs bij Marleen Damen, voormalig wethouder Gezondheid, Jeugdzorg & Welzijn in Leiden. En hij spreekt met Bernard ter Haar. Hij leidde een interbestuurlijke werkgroep die vorig jaar kwam met het rapport Een thuis voor iedereen waarin het juist over deze groepen gaat.