‘Denk om en begin bij de oplossing’

Kan de verduurzaming van het woningbestand sneller, goedkoper en gezonder? Sten de Wit, propositiemanager bij TNO, denkt dat dat kan met de bestaande kennis en data. En kunstmatige intelligentie speelt daarbij een grote rol.

In Nederland staan 8 miljoen woningen, waarvan er vóór 2030 1,5 miljoen verduurzaamd moeten zijn. Als het aan de overheid ligt, dan woont en werkt iedereen in Nederland in 2050 in duurzame gebouwen. ‘Als we die doelstellingen willen halen, moeten we over de hele linie stevig inzetten’, zegt Sten de Wit.

‘13% van de totale CO2-uitstoot in Nederland komt uit de gebouwde omgeving. Die uitstoot wordt veroorzaakt door het stoken van aardgas voor de verwarming van de gebouwen. Het voorstel waaraan ik werk, richt zich onder andere op de vraag hoe we met kennis en data de verduurzaming van gebouwen haalbaar, betaalbaar en schaalbaar kunnen maken.’ Een van de lijnen waarlangs TNO die versnelling wil realiseren, is de zogeheten contingentenaanpak bij de verduurzaming van woningen.

Sten de Wit (59) is programmamanager energiepositieve gebouwde omgeving bij kennisinstelling TNO. Centraal in dit programma staan innovaties die de verduurzaming van woningen en utiliteitsgebouwen sneller, beter, gezonder en betaalbaarder maken. De innovaties worden ontwikkeld en opgeschaald in nauwe samenwerking met partijen uit de verschillende sectoren.

Gewend om te werken vanuit probleemstelling

‘Bij verduurzaming van woningen zoek je zo veel mogelijk naar standaardoplossingen: dat gaat snel, dat werkt efficiënt en dat is goedkoper, ook al omdat je minder menskracht nodig hebt. Zeker in tijden van tekort aan technisch personeel is dat laatste een belangrijk argument. Maar in de praktijk blijkt dat huizen – ook huizen in één blok of uit één ‘serie‘ – vaak te veel van elkaar verschillen om ze op dezelfde manier aan te pakken’, legt De Wit uit.

‘We zijn gewend te werken vanuit de probleemstelling: ik heb hier een x-aantal verschillende huizen met verschillende verduurzamingseisen, welke oplossingen zijn er voorhanden? Maar je kunt de benadering ook omdraaien: de oplossingen zijn er al, laten we daar de problemen bij zoeken.’

Het menselijk brein zou de weg kwijt raken

En dat kan dankzij AI. TNO bouwt samen met partners aan een datasysteem dat aanbieders van duurzame oplossingen helpt om snel de woningen te selecteren die bij hun oplossing passen. ‘Het datasysteem is opgebouwd uit data van leveranciers: welke woningen passen bij hun specifieke oplossing? ‘Die aanbieders blijken dat heel goed te kunnen aangeven’, zegt De Wit.

‘De gegevens over succesvolle oplossingen hebben we vervolgens gekoppeld aan publieke data van woningen, afkomstig van bijvoorbeeld het CBS en de Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG). Allemaal openbare data, waar we heel zorgvuldig mee omgaan, met het oog op de privacywetgeving. Door een AI-algoritme toe te passen op die data, kun je ontdekken welke (combinatie van) karakteristieken van woningen doorslaggevend zijn voor het succes van een oplossing. Het menselijk brein zou de weg kwijtraken in zo’n systeem, AI kan dit wél aan.’

Bewezen oplossingen

Binnen het datasysteem kunnen leveranciers van duurzame oplossingen vervolgens woningen selecteren die passen bij hun specifieke dienst of product. De Wit: ‘Je maakt gebruik van bewezen oplossingen en dankzij het algoritme kun je een gestandaardiseerde, repeteerbare aanpak mogelijk maken. Geen standaardisatie voor bijvoorbeeld één straat of één blok, maar wel standaardisatie voor een contingent woningen.’

Ja, De Wit is zich ervan bewust dat bij corporaties vaak de wens leeft om woningen uit een plan in samenhang te verduurzamen. ‘Enige vorm van maatwerk zal altijd nodig zijn, dat realiseren we ons. Maar je kunt dichterbij een gestandaardiseerde aanpak komen en daarmee sneller en efficiënter werken. Bovendien maak je beter gebruik van bewezen trackrecords.’

Schaalvoordelen bij inkoop

De contingentenaanpak zit nog in een proeffase. ‘3 jaar geleden zijn we gestart met een aantal leveranciers uit de verduurzamingsindustrie, zoals Winst uit je woning, Plegt-Vos en Reimarkt, om het datasysteem in te richten. We hebben ons in eerste instantie gericht op particuliere koopwoningen. Het algoritme is nu operationeel en de leveranciers zien dat de aanpak winst oplevert, zowel in tijd – bij de werkvoorbereiding en in de uitvoering – als in geld, vooral door schaalvoordelen bij inkoop. En dan heb je het soms over tientallen procenten.’

Maar de echte test zit natuurlijk in de praktijk. ‘We zijn nu in een aantal betrekkelijk kleinschalige projecten woningen aan het verduurzamen op basis van de contingentenaanpak. De data die we uit de praktijk van die projecten ophalen, gebruiken we weer om het algoritme te verrijken: wat zijn de karakteristieken die het succes bepalen? En welke woningen hebben hetzelfde succes-DNA?’

De vraag is wie doet er mee?

TNO blijft het datasysteem uitbreiden, maar 100% betrouwbaarheid is een utopie. ‘Wij zeggen ook niet: dit is voor deze woning de beste oplossing. We zeggen: de ervaring heeft bewezen dat deze oplossing met een vergelijkbare woning veel succes heeft gehad’, legt De Wit uit. En nee, een corporatie kan nog niet de telefoon pakken en zich abonneren op het datasysteem. ‘Zo ver zijn we nog niet’, zegt De Wit.

‘Maar corporaties kunnen wel nadenken over de vraag of zij in de toekomst op deze manier willen werken. Veel corporaties hebben bestaande samenwerkingen en langlopende contracten. Daar willen wij helemaal niet tussen komen. Maar met het oog op de toekomst kun je wel bespreken of je wilt meegaan in de contingentenaanpak. Het aanbod is er, de vraag is: wie doet er mee? Wil ik dat? Welke kansen biedt een contingentenaanpak ons? In hoeverre kan die ons helpen om onze doelen te bereiken?’

Volgens De Wit ligt er dus een uitdaging bij de partijen die om verduurzamingsoplossingen vragen, zoals woningcorporaties. ‘Vanuit die hoek wordt nog steeds gedacht: we hebben een groep woningen, welke aanbieder kan deze groep woningen verduurzamen? Maar je kunt ook denken: er zijn schaalbare, betaalbare oplossingen. Voor welke woningen zet ik die in? De oplossing is er al.’

Aedes maakt werk van datastandaarden onder andere op het gebied van bouwwerkdata. Lees meer over digitalisering en datastandaarden in de corporatiesector op Aedes.nl.

Tekst: Els Mannaerts

Wil je elk kwartaal Aedes-Magazine in jouw inbox?

Gerelateerde artikelen