‘Isoleren kan sneller als je weet wat er leeft’

Als je woningen gaat isoleren ben je volgens de Wet natuurbescherming verplicht om maatregelen te nemen om flora en fauna te beschermen. Het soortenmanagementplan (SMP) biedt uitkomst voor gemeenten en corporaties. Maar is dat voldoende om tempo te maken in isoleren en verduurzamen?

‘Bij het plannen van verduurzamingsmaatregelen breng je eerst de soorten die in de gebouwen wonen in kaart: vleermuizen, mussen en zwaluwen. Met het soortenmanagementplan in de hand kunnen we sneller schakelen en opschalen in de uitvoering, door bijvoorbeeld corporatie- en particuliere woningen in een gebied tegelijk aan te pakken.’

‘Het proces gaat stap voor stap. Na ecologisch onderzoek stel je vast welke maatregelen nodig zijn. Vervolgens vraag je gebiedsontheffing bij de provincie en ga je aan de slag als deze ontheffing is afgegeven.’

Capaciteitsgebrek bij onderzoeksbureaus

‘Het grootste knelpunt is op dit moment capaciteitsgebrek bij onderzoeksbureaus. Dat zorgt voor vertraging, want je hebt dat onderzoek echt nodig. Zonder onderzoek zijn er maar beperkte isolatiemaatregelen mogelijk. Daarom doen woningcorporaties nu vaak zelf onderzoek en kunnen op projectbasis vaak wel verder.’

‘Vanaf 2025 hebben we in Breda een ontheffing. Afzonderlijk onderzoek per project is dan niet meer nodig, waardoor we sneller kunnen isoleren en renoveren. Praktisch heel Breda is dan ecologisch in kaart gebracht; pakweg 88.000 woningen, speciale gebouwen zoals kerken en delen van bedrijfsterreinen. De complete aanpak vraagt een investering van € 1,2 miljoen, onderzoek en structureel monitoren inbegrepen. Daarmee weten we precies wat er leeft in onze omgeving. Zo kunnen we gestructureerd samen verder.’

Wat staat er in de Wet natuurbescherming? Lees er meer over op de website van de Rijksoverheid. Of lees meer over het Nationaal Isolatieprogramma op de website van het ministerie van BZK.

‘Voor ieder groot onderhoudsproject – we verduurzamen jaarlijks zo’n 500 woningen – voeren we flora- en faunaonderzoek uit en vragen we gebiedsontheffing aan voor het opstarten van de werkzaamheden. Het lukt de provincie amper om de aanvragen voor deze ontheffingen binnen de termijn toe te kennen. De onvoorspelbaarheid per project is groot en staat doorpakken in de weg.’

‘Onder de parapluontheffing van de gemeente, die daarmee de regie krijgt in het onderzoeksproces, kunnen we veel beter uit de voeten. De gemeente beheert de ontheffing en zo kunnen we sneller schakelen en sparren over de instandhouding van soorten. Dit zal eraan bijdragen dat natuurvriendelijk werken de voortgang van verduurzaming niet meer vertraagt.’

Lokroep van een vleermuis

‘Het zelfstandig aanvragen van ontheffingen vraagt nu veel tijd en geld., we zullen zowel tijdelijke als permanente maatregelen moeten treffen. Met de gemeente richten we ons vooral op permanente voorzieningen, zoals parings- en winterverblijven.’

‘De meeste mensen hebben geen idee van wat er allemaal leeft in hun omgeving. Ik ben weleens mee geweest op nachtelijk ecologisch onderzoek. Met een detector zag je precies wat er vloog en hoorde je de lokroep van een mannetjesvleermuis. Bewoners hadden niet veel animo om er ’s nachts bij te zijn, maar het is wel een leuke manier om de buurt bij het proces te betrekken.’

‘Een soortenmanagementplan (SMP) maak je voor een gebied. De basis daarvoor is uitgebreid ecologisch onderzoek en flora- en faunaversterkende maatregelen wanneer je met verduurzaming aan de slag gaat. Hier en daar werken corporaties er al mee zoals in Breda. Alleen bedrijven die daarvoor een keurmerk hebben, mogen woningen op een diervriendelijke manier “natuurvrij maken” en alternatieve verblijven voor dieren plaatsen.’

‘Sinds 2023 zijn we de SMP’s landelijk ook beschikbaar aan het maken voor particuliere eigenaren met een eengezinswoning. In dat geval zijn de gemeenten de opdrachtgever en zijn de particulieren en isolatie- en bouwbedrijven de gebruikers. De Taskforce Natuurinclusief Isoleren werkt hieraan in opdracht van de ministeries van BZK en LNV. Wij ondersteunen de taskforce vanuit het samenwerkingsverband Mensen Maken de Transitie.’

Samen versnellen

‘Inmiddels hebben vrijwel alle provincies toegezegd te willen werken met het SMP. Die inzet is noodzakelijk om voor de gemeenten om hiermee aan de slag te gaan. De rijksoverheid heeft voor 2024 € 54 miljoen beschikbaar gesteld om de provincies en gemeenten te ondersteunen met de uitvoering daarvan. We verwachten dat ook corporaties vaker zullen kiezen voor deze manier van werken, al dan niet in samenwerking met gemeenten. Door op alle fronten samen te werken, te leren en te innoveren, kunnen we ook op dit dossier versnellen.’

Meer lezen?
Bekijk het praktijkverhaal over het soortenmanagementplan in Tilburg.
Of lees hoe SallandWonen zelf aan de slag ging met soortenmanagementplan.

Speciaal voor Aedes-leden
Voor Aedes-leden is de Wegwijzer Flora & Fauna beschikbaar op Aedes.nl (ingelogd). Dat is een hulpmiddel voor woningcorporaties om te kunnen voldoen aan de Wet natuurbescherming.

Tekst: Martijn Houwerzijl, foto’s: Chantal Spieard

Wil je elk kwartaal Aedes-Magazine in jouw inbox?

Gerelateerde artikelen