Trends

‘Stenen hebben ook een sociale dimensie’

Sociaal geograaf Floor Milikowski

3 minuten leestijd

Het sociale aspect is bij het bouwen en renoveren van woningen in de afgelopen decennia nog wel eens over het hoofd gezien, zegt sociaal geograaf en journalist Floor Milikowski. Zij houdt een vurig pleidooi om bewoners te betrekken bij bouw- en renovatieplannen, voor een beter resultaat op alle fronten.

‘Wat je bouwt, staat er voor tientallen, soms honderden jaren. Dan moet je in je haast geen dingen doen waarvan je later spijt krijgt’, zegt Milikowski. ‘Dat geldt zowel bij nieuwbouw als bij onderhoud en renovatie van bestaande bouw. We moeten niet alleen honderdduizenden nieuwe woningen bouwen in Nederland. Ook het huidige woningbestand heeft aandacht nodig. Er is veel achterstallig onderhoud en we staan voor een enorme klimaatuitdaging.’

Floor Milikowski is journalist en sociaal geograaf. Ze is auteur van de boeken Van wie is de stad (2018), Een klein land met verre uithoeken (2020) en Wij zijn de stad (2021).

Bij woningcorporaties heeft volgens Milikowski jarenlang het idee geleefd dat verouderde woningen maar het best afgebroken konden worden om plaats te maken voor ‘lekkere frisse’ nieuwbouwwoningen. ‘Sloop zou de wijk beter maken. En ja, in veel gevallen knapten de woningen op. Maar was het ook beter voor de mensen?’

Afhankelijk van het netwerk in de buurt

De stenen hebben ook een sociale dimensie, die in de afgelopen decennia vaak over het hoofd werd gezien, zegt Milikowski. ‘Het zijn vaak kwetsbare groepen die in sociale huurwoningen in oude buurten wonen. Mensen die afhankelijk zijn van het netwerk in de buurt, van de gemeenschap die een wijk ook is. Het is heel schrijnend wanneer je dan uit die buurt gehaald wordt en een sloopkogel jouw vertrouwde bestaan vernietigt. En nog schrijnender als je bedenkt dat deze mensen niet zelf voor verhuizing gekozen hebben.’

‘Ga de wijk in voordat er een plan ligt’

Dat wil niet zeggen dat Milikowski vindt dat sloop nooit een oplossing kan zijn voor technisch en energetisch verouderde woningen. ‘Het gaat erom dat je de bewoners betrekt bij je plannen. Zíj moeten zelf voorop staan, niet hun woningen.’

Dus: een zaaltje huren en de bewoners uitnodigen voor een inspraakavond? ‘Nee, dat is te makkelijk en levert vooral veel frustratie op. De bewoners een avond laten meepraten over je eigen plannen, is als geeltjes plakken op een rijdende trein. Ik heb het over echte betrokkenheid. Ga de wijk in voordat er überhaupt een plan ligt. Neem de tijd om de wijk, de bewoners en de sociale structuren te leren kennen, ga met bewoners om de tafel en luister naar hun wensen en behoeften.’

‘Zorgverzekeraars zouden kunnen bijdragen in de kosten van wijkontwikkeling’

Investering in tijd en aandacht

En ja, zo’n proces kost tijd, dat ziet Milikowski ook. Maar echte betrokkenheid vertaalt zich in meer draagvlak bij de uitvoering, zegt ze. ‘Bovendien zal de kwaliteit van de plannen verbeteren, omdat de bewoners veel beter de sterke en zwakke kanten van de wijk kennen. En de oplossing die eruit rolt zal duurzamer zijn, doordat sprake is van oprechte betrokkenheid.’

Die investering in tijd, energie en aandacht verdien je op den duur terug, is Milikowski’s overtuiging. ‘Uit onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat in buurten met een sterkere sociale cohesie en een gezonde leefomgeving de zorgkosten lager zijn. Je zou dus kunnen kijken of ziektekostenverzekeraars kunnen bijdragen in de kosten van de wijkontwikkeling. Zoals ze immers ook beweegapps aanbieden of cursussen om te stoppen met roken. Zij kunnen hun investering terugverdienen door lagere zorgkosten in een wijk.’

Kijk ook eens bij het onderwerp participatie op de website van Platform31.

Fundamenteel anders willen kijken

Lastiger wordt het als een gemeente of woningcorporatie moet investeren in bijvoorbeeld een buurthuis of een bibliotheek. ‘De maatschappelijke winst vloeit niet terug naar de kas van de investeerder. En dan werken gemeenten ook nog eens met verschillende potjes. Geld voor onderwijs komt uit een ander potje dan geld voor openbare ruimte. Maar alles hangt samen, je moet fundamenteel anders willen kijken.’

Er zijn prachtige voorbeelden van projecten waar de bewonersparticipatie goed uitgevoerd is en ook gewerkt heeft. Architectenbureau KAW uit Rotterdam betrok maar liefst 700 bewoners bij de herontwikkeling van een Vlaardingse wijk. En in de gemeente Emmen kreeg een architect de tijd en ruimte om een wensenlijst bij de bewoners van de gemeente op te halen die de basis vormde voor het nieuwe Raadhuisplein. ‘Een supermooi en zeer functioneel plein, waar jong en oud elkaar ontmoeten’, vertelt Milikowski. ‘Echt waar, als je de bewoners als uitgangspunt neemt, krijg je een beter resultaat.’