‘Maak krachtpunten in de wijk’

Niemand meer dakloos in 2030, die ambitie heeft de Nederlandse overheid vastgelegd in het Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis. De nadruk ligt op het voorkomen van dakloosheid, in plaats van het achteraf oplossen. Hoogleraar maatschappelijke zorg Judith Wolf ziet daarin een sleutelrol voor woningcorporaties.

‘Als je iets wilt doen tegen dakloosheid, is het belangrijk om te weten wat er meespeelt en over wie je het hebt’, vindt hoogleraar Judith Wolf. ‘Het beeld bij mensen is vaak nog: de zwerver met het karretje. Maar sinds 2006 is er met succes beleid ontwikkeld om de klassieke groep dakloze mensen met bijvoorbeeld een verslaving of psychische problematiek te helpen. Zij zijn grotendeels in hostels terechtgekomen.’

Het profiel van groepen met een onzekere woonsituatie is sterk veranderd de laatste jaren. Het gaat meer om gezinnen, remigranten, jongvolwassenen na vertrek uit een jeugdzorginstelling en economisch dakloze mensen door een ingrijpende gebeurtenis, zoals een echtscheiding. ‘Die trend is zichtbaar in heel Europa, Nederland is daarin niet uniek.’

Judith Wolf is hoogleraar maatschappelijke zorg bij het Radboud UMC Nijmegen en hoofd van Impuls, wetenschappelijk onderzoekcentrum maatschappelijke zorg. Ze geeft leiding aan de Preventie Alliantie die gemeenten en partners ondersteunt bij het ontwikkelen en uitvoeren van het gemeentelijk preventiebeleid rondom dak- en thuisloosheid.

Meer zicht op dakloosheid

Het lastige is dat deze nieuwe groepen buiten beeld dreigen te blijven. Dankzij een nieuwe manier van tellen bracht de Hogeschool Utrecht deze groepen juist wél in kaart. Dat pilotonderzoek heeft bevestigd wat professionals in de praktijk al dachten: er zijn opvallend veel jongeren en vrouwen dakloos. Het grootste deel van de getelde onzichtbare dak- en thuislozen verblijft bij vrienden, familie of kennissen. Als er geen onderliggende complexe problematiek is, hebben deze mensen geen recht op opvang en ondersteuning door gemeenten.

‘Maar of ze nu op straat leven of niet: mensen die dakloos zijn, hebben ondersteuning nodig’, meent Wolf. ‘Doe je dat niet dan worden de problemen groter. Dat moeten we zien te voorkomen.’ Dakloosheid komt zelden uit de lucht vallen: allerlei processen, gebeurtenissen en problemen gaan eraan vooraf. Het is dus belangrijk om de risicofactoren te kennen en daar wat aan te doen.

Bestaanscondities

Dakloosheid voorkomen begint met zorgen dat de bestaanscondities op orde zijn: de omstandigheden die mensen nodig hebben voor een goed leven waarin ze zelf de regie hebben en in staat zijn tegenslagen op te vangen. ‘We hebben het dan over gezondheid, wonen, inkomen, relaties en activiteiten’, somt Wolf op.

‘De Rijksoverheid is met alle betrokken partners aan zet om die voorwaarden voor een goed leven te creëren. De bestaanszekerheid staat nu gelukkig hoog op de politieke agenda. Maar denk vooral ook aan voldoende betaalbare en kwalitatief goede huisvesting. Als we niet structureel aan oplossingen werken, dan blijft het dweilen met de kraan open.’

Wolf is blij met het Nationaal Actieplan Dakloosheid. ‘Want of het beëindigen van dakloosheid in 2030 nu realistisch is of niet, het plan draagt bij aan de bewustwording over deze problematiek. En stimuleert partners lokaal en regionaal aan oplossingen te werken.’

Meer kwetsbare mensen in de wijk

Het werk van woningcorporaties speelt daarin een ongelofelijk belangrijke rol, meent Wolf. ‘Zij zorgen voor goede en betaalbare huisvesting, maar ze hebben ook een rol in de leefbaarheid en veiligheid in wijken. Door de ambulantisering van de zorg zien we steeds meer kwetsbare mensen in de wijk. Mensen die in de samenleving in allerlei opzichten op forse achterstand staan (denk aan inkomen, opleiding, werk en netwerk) moeten zo veel mogelijk kunnen deelnemen aan en wonen in de maatschappij, is het idee.’

‘Wat het nog ingewikkelder maakt, is dat zij vaak ook kampen met andere problemen, waaronder soms ernstige psychische aandoeningen. Die participatie in de wijk is op zich prima, maar dan moeten de condities er wel naar zijn. Zonder die condities ontstaat er te veel druk in de wijken, worden gevoelens van onveiligheid gevoed. Met het risico op uitsluiting en uitstoting van mensen die bijzonder of anders zijn.’

Uit onderzoek in de 4 grote steden is gebleken dat bij voorheen dakloze mensen de kans op een stabiele woonsituatie groter is wanneer zij tevreden zijn met hun huis en hun leefomgeving. Wolf: ‘Dat is dus een extra reden om in de kwaliteit daarvan te investeren. In dat opzicht kunnen corporaties dus veel doen in het voorkomen van dakloosheid – naast hun deelname aan een vroegaanpak van achterstanden in huurbetalingen en vroegsignalering van problemen.’

Meer lezen?
Woningcorporaties vinden dat iedereen recht heeft op een geschikte woning. Dus ook mensen die hulp nodig hebben bij het vinden van een passende woning en soms extra begeleiding of zorg nodig hebben.

Hoe woningcorporaties daaraan werken? Bekijk praktijkvoorbeelden aanpak dakloosheid op Aedes.nl.

Tekst: Els Mannaerts

Wil je elk kwartaal Aedes-Magazine in jouw inbox?

Gerelateerde artikelen