Zoveel mogelijk 'losmaakbaar' bouwen

In Silvolde in de Achterhoek zet Wonion 28 woningen neer die zo veel mogelijk circulair zijn. De woningcorporatie wil ‘losmaakbaar’ bouwen: elk onderdeel moet demontabel én herbruikbaar zijn. 

‘Je ziet vaak dat de nieuwste technieken worden toegepast, alleen omdat het de nieuwste technieken zijn. Maar dan blijkt na een jaar dat er alweer een nieuwere techniek is. Wij proberen vast te stellen waar we op langere termijn naartoe willen. Hiervoor zoeken we steeds technieken waarmee we stappen vooruit kunnen zetten’, zegt Barend Wassink, manager Vastgoed bij Wonion.

Zoek duurzame ontwikkeling in het systeem

Wonion is een relatief kleine corporatie in de Achterhoek met zo’n 4.000 woningen, grotendeels eengezinswoningen. In 2008 stelde Wonion zichzelf een doel: al het vastgoed energieneutraal in 2030. In eerste instantie richtte de corporatie zich vooral op isolatie en zonnepanelen. Vanaf 2012 kwamen daar warmtepompen bij. ‘We wilden de woonlasten laag houden door goed te isoleren en door mensen zelf energie te laten opwekken’, zegt directeur-bestuurder Gerrolt Ooijman.

De corporatie omarmde de filosofie van The Natural Step, die werd ontwikkeld door de Zweedse wetenschapper Karl-Henrik Robèrt. Dit gedachtengoed heeft raakvlakken met de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties en komt er heel in het kort op neer dat je duurzame ontwikkeling moet zoeken in systeemdenken: niet denken in opzichzelfstaande oplossingen, maar in de samenhang met alle duurzaamheidsissues en de oplossingen daarvoor.

‘Daardoor gingen we anders naar onze projecten kijken’, zegt Wassink. ‘We beseffen dat we duurzaamheidsdoelen niet in ons eentje kunnen realiseren, maar alleen in de keten.’

Hergebruik van bakstenen en dakpannen

Die denkwijze past Wonion toe in de Heuvelstraat in Silvolde, een van de dorpen in de Oude IJsselstreek. Daar bouwt de corporatie 28 nul-op-de-meter-woningen, in nauwe samenwerking met onder meer waterbedrijf Vitens, de gemeente, het waterschap en sloopbedrijf Dusseldorp.

Wat dat slopen van de oude woningen betreft: Wonion stelde zich ten doel om een virtueel hek om de Heuvelstraat te zetten en alles te hergebruiken wat zich daarbinnen bevond. Dat zoiets niet 100% haalbaar is, is niet erg, zegt Ooijman. ‘We weten op voorhand dat we niet alle oplossingen hebben. Maar door hoog in te zetten, zet je soms stappen die je anders niet had gezet.’

Wat in Silvolde in elk geval wel lukte, was het hergebruik van de dakpannen en bakstenen, die allemaal werden schoongemaakt respectievelijk schoon gebikt. Wonion gebruikt ook zoveel mogelijk biobased materialen, zoals hout en vlas. Circulaire grondstoffen: ze groeien opnieuw nadat ze gewonnen zijn.

- Lees verder na de foto’s -

Regenwater wordt drinkwater

Behalve nul-op-de-meter en waar mogelijk circulair gebouwd, zijn de nieuwe woningen zeer zuinig met water. Praktisch betekent dit, dat er een aantal experimenten plaatsvindt. Bij 2 woningen vangen ze het regenwater op en zuiveren het tot drinkwater. Ook gebruiken ze het regenwater voor de tuin en laten het infiltreren in de bodem.

Van een aantal woningen zuiveren ze het douchewater zover dat het herbruikbaar is het doorspoelen van het toilet en als water voor de wasmachine. Daarnaast zuiveren ze bij 4 woningblokken het rioolwater ter plekke en laten het in de bodem infilteren.

Dat laatste draagt ook bij aan de biodiversiteit. Dat klinkt misschien een beetje gek in een dorpsstraat, maar Wonion bedoelt ermee dat er veel groen in de wijk komt, om hittestress te voorkomen. En het geïnfiltreerde, gezuiverde rioolwater houdt het waterpeil in de zanderige bodem op peil.

Samenwerking tussen partijen is de crux

De crux voor het welslagen van het project zit in de samenwerking tussen de verschillende partijen, zegt Wassink. ‘Wij maken ons eigen drinkwater. Dat zag Vitens niet zo zitten, want dat is hun terrein. Inmiddels wil Vitens die technieken zelf in het project gaan toepassen.’

‘Zoiets kost tijd en veel overleg en afstemming. Maar je ziet dat het steeds meer gaat leven. Zo bood Dusseldorp ons een partij gerecycled hardhout aan, dat ze verzaagd en gelamineerd hebben. Daar maken wij dan weer kozijnen van. Een ander bedrijf kwam met gereviseerde ventilatiesystemen.’

Iets laten zitten is het goedkoopst

Bakstenen schoon bikken en hergebruiken, regen- en rioolwater zuiveren, biobased materialen: allemaal prachtig natuurlijk, maar jaagt Wonion zichzelf niet erg op kosten met deze innovatieve aanpak? ‘We zijn op zich duurder uit’, bevestigt Ooijman. ‘Maar dat wordt voor een groot deel door subsidies opgevangen, en een beetje door iedere deelnemende partij.’

En je kunt ook kostenefficiënt zijn door dingen niét te doen, vult Wassink aan. ‘Als je een warmtepomp wilt plaatsen, heb je in principe een andere radiator nodig. Maar je kunt de bestaande radiator ook geschikt maken voor een warmtepomp. Iets laten zitten is het goedkoopst.’

‘En door hergebruik kun je ook kosten besparen. Want de cv-ketel die je eruit haalt om een warmtepomp te plaatsen, kun je misschien hergebruiken in een woning die nog maar een korte tijd mee hoeft te gaan.’

Bevlogen circulaire sloper

Wonion werkt bij dit project nauw samen met Dusseldorp Infra, Sloop en Milieutechniek. René Plaggenburg, directeur Sloop en Reststoffencentra bij Dusseldorp, heeft een duidelijke visie op duurzaamheid: ‘Als je met mensen over duurzaamheid praat, zullen 9 van de 10 zeggen dat energietekorten het grote probleem zullen worden. Maar ik ben ervan overtuigd dat het om een tekort aan grondstoffen zal gaan.

’Hij heeft ook een duidelijke mening: ‘Onze generatie is een verschrikkelijke generatie, die de hele wereld zo’n beetje naar z’n mallemoer heeft geholpen. Ik kan er echt kwaad om worden. Denken mensen dan niet aan hun kinderen?’

In zijn werk probeert Plaggenburg zijn visie op duurzaamheid in de praktijk te brengen door zoveel mogelijk circulair te slopen. ‘Ik snap wel dat er lineair gesloopt wordt. Want dan heb je telkens weer nieuwe materialen nodig. Maar bij Dusseldorp ‒ ik werk er al 45 jaar ‒ zijn we in de jaren 80 al begonnen met circulair denken en schaften we de eerste houtpalletpers van Nederland aan. Plaggenburg vindt het ‘geweldig dat er opdrachtgevers als Wonion bestaan. We leren veel van elkaar en tillen samen circulariteit en recycling naar een hoger plan.’