Circulair bouwen

Het lijkt zo duidelijk: circulair bouwen heeft de toekomst. Toch staat het nog niet overal hoog op de agenda. Hoe kunnen het bedrijfsleven en de woningcorporaties elkaar verder helpen? Karo van Dongen van Groene Huisvesters, Ferry van Wilgenburg van bouwbedrijf Kesselaar & Zn en Jim Teunizen van Alba Concepts hebben er wel ideeën over.

Om de klimaatdoelstellingen te halen, moet Nederland over 8 jaar de helft minder nieuwe grondstoffen gebruiken. In 2050 zullen we een volledig circulaire economie hebben. Althans, dat is de ambitie van ons kabinet: een CO2-neutrale economie zonder afval.

Intussen staan woningcorporaties de komende jaren voor een enorme opgave. Zij beheren 2,3 miljoen woningen en hebben in de Nationale Prestatieafspraken ambitieuze afspraken gemaakt voor renovatie, na-isolatie en nieuwbouw. Een uitgelezen kans om daar op een circulaire manier mee aan de slag te gaan.

Geen nieuwe materialen gebruiken

‘Het begint al met de vraag, wat is circulair nou eigenlijk?’, zegt Karo van Dongen, voorzitter van de Groene Huisvesters, een samenwerkingsverband om de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad te versnellen. ‘Dat gaat veel verder dan recyclen en hergebruiken: het gaat ook over het gebruik van biobased bronnen die lokaal geteeld worden.’

‘In ons pamflet Corporaties & Circulariteit stellen we als Groene Huisvesters dat het beste wat je kunt doen is: geen nieuwe materialen gebruiken. En als het toch noodzakelijk is te slopen en nieuw te bouwen, dan is het uiteraard zaak dat te doen met duurzame materialen.’

‘Het gaat niet alleen om circulair bouwen, we moeten op weg naar een circulaire economie. Maar we staan nog maar aan het begin; we zien dat de hele keten – van de industrie die materialen maakt en de bouwer die alles bij elkaar brengt tot de opdrachtgever die daar keuzes in maakt – nog volstrekt niet circulair is.’

Circulaire bouwhub met ‘geoogste’ bouwmaterialen

Ferry van Wilgenburg, directeur van bouwbedrijf Kesselaar & Zn uit Alkmaar ziet dat ook, maar is tegelijk hoopvol. Van Wilgenburg is lid van de Noord-Hollandse Duurzaamheids Alliantie (NHDA). Hij deed ervaring op met circulair bouwen samen met verschillende woningcorporaties in Noord-Holland. Kesselaar & Zn werkt onder andere samen met een bedrijf dat een circulaire bouwhub opzette met ‘geoogst’ bouwmateriaal als deuren, kozijnen, cv-ketels en toiletpotten.

Van Wilgenburg zwengelt graag de discussie aan. Hij schreef een notitie voor collega-bouwbedrijven waarin hij het idee ontvouwt van een platform circulair bouwen en onderhouden van vastgoed in Noord-Holland.

Van Wilgenburg: ‘Veel bouwbedrijven die ik erover spreek, zien vooral nog beren op de weg. Ze weten niet waar ze moeten beginnen en hoe het aan te pakken. Ik zeg: begin gewoon. Als je 50 woningen renoveert, hoef je ze niet per se alle 50 te voorzien van een hergebruikte toiletpot. Heb je 20 potten? Gebruik die dan. Begin, leg de lat op een bepaalde hoogte, en doe ervaring en kennis op.’

Gevoel van urgentie ontbreekt

In zijn notitie signaleert van Wilgenburg dat de verkokering in de bouw- en verwerkingsketen funest zijn voor een goede, structurele ontwikkeling van circulair werken met materialen. ‘We moeten samenwerken en afstemmen met elkaar om hier verder in te komen en van elkaar te leren’, aldus Van Wilgenburg.

Net als Van Wilgenburg mist ook Van Dongen nog een gevoel van urgentie bij veel partijen. Van Dongen: ‘Als we niet uitkijken, wordt circulariteit het kind van de rekening. Er is namelijk altijd wel een urgente crisis om mee te dealen. Eerst was er corona, nu is er de energiecrisis. Maar als je nu niks doet, dan wordt het vraagstuk alleen maar groter.’

Wat levert het je op lange termijn op

Kost al die verduurzaming en circulariteit nu niet meer dan het opbrengt? ‘Ik snap dat er wordt gekeken naar het kostenplaatje’, zegt Van Dongen. ‘Maar alles zo goedkoop mogelijk houden is kortetermijndenken. Een goede kapitalist denkt ook aan de lange termijn.’

‘Natuurlijk zijn de kosten belangrijk en moet je financieel inzichtelijk maken wat verduurzaming en circulariteit je op korte termijn kosten, maar ook wat het je op lange termijn oplevert. Linksom of rechtsom, duur of goedkoop, de grondstoffen raken op. De tijd dringt en we moeten in beweging komen.’

- Lees verder onder de illustratie -

Alba Concepts richt zich op advisering, management en projectontwikkeling op het gebied van vastgoed. Ze willen daar zijn waar duurzaamheid, strategie en financiën elkaar in een vroege planfase raken. Het bedrijf ontwikkelde de Building Circularity Index (BCI), een methode om de circulariteit van zowel bestaand vastgoed als nieuwbouw te meten. Mede-eigenaar Jim Teunizen licht toe.

‘Circulair bouwen gaat in de visie van Alba Concepts veel verder dan alleen hergebruik of recycling. Het gaat onder andere ook om bouwen met hernieuwbare grondstoffen zoals lisdodde, hennep en vlas, en om wat je in de toekomst met je materialen doet. Onze BCI wordt onder andere ingezet bij nieuwbouwprojecten.’

‘Op basis van het voorlopig ontwerp kunnen we doorrekenen wat de CO2-impact, de milieu-impact en de circulariteit van het project zijn. Zijn materialen van verantwoorde herkomst of zijn ze gemijnd door kinderhandjes in India en met veel CO2-uitstoot verscheept? Zijn de grondstoffen recyclebaar, herbruikbaar, biobased?’

Verbranden, storten of hergebruiken en recyclen

‘Wat ga je in de toekomst met je materialen doen: verbranden, storten of hergebruiken en recyclen? Dit alles heeft invloed op de BCI. Er zijn corporaties die al vrij ver zijn met circulair bouwen en ik ken projecten waar de BCI al op 72% ligt.’

‘Tegelijk zie ik dat circulariteit in het Handboek Marktwaardering van de Autoriteit woningcorporaties geen enkele rol speelt, terwijl in waardeberekeningen veel op dat handboek wordt teruggegrepen door accountants en taxateurs. Dat moet zo snel mogelijk worden aangepast.’

‘Wij werken al sinds onze start met corporaties. Sinds een jaar of 5 spreken we met elke corporatie af dat we de opgedane kennis mogen delen met andere corporaties. Zo hoeven wij niet voor elke corporatie opnieuw het wiel opnieuw uit te vinden.’

‘Doordat we inmiddels heel veel kennis hebben, kunnen we met nieuwe corporaties veel sneller en in detail aan de slag. De kennishouders en regisseursrol die wij op dit moment hebben, verwacht ik van Aedes. Hopelijk pakt de vereniging haar rol daarin op. Dat is belangrijk.’