Keukens van afval en wc’s met hemelwater

Circulair renoveren staat nog in de kinderschoenen. Woningcorporatie de Alliantie ging de uitdaging vorig jaar aan in de Amsterdamse Staalmanpleinbuurt. Samen met een renovatie- en onderhoudsbedrijf renoveerden zij gedeeltelijk circulair.

‘Duurzaam bouwen is een belangrijke pijler in de missie en visie van de Alliantie’, zegt Giovanna van den Ham, gebiedsontwikkelaar bij de Alliantie. ‘We realiseren ons dat grondstoffen niet onuitputtelijk zijn en we weten dat bij slopen en nieuwbouw vaak meer CO2-uitstoot ontstaat dan bij renovatie en hergebruik. Met die gedachte is de stap naar circulair renoveren snel gemaakt.’

Voor de aanpak van de woningen van de Staalmanpleinbuurt ging de Alliantie een samenwerking aan met renovatie- en onderhoudsbedrijf Logchies. Van den Ham: ‘We onderzochten meerdere opties met elkaar. Uiteindelijk kozen we voor 3 thema’s: keukens, sanitair en dakbedekking.’

Portiek-etagewoningen uit de jaren 50 aan het Staalmanplein in Amsterdam zijn gerenoveerd, net als de kiosken op het plein. De circulaire elementen in de renovatie zijn de dakisolatie, de keukens en het sanitair. De huizen hebben energielabel B dankzij isolatie van gevels, vloeren en daken, het installeren van zonnepanelen en het aansluiten van de verwarming op het lokale warmtenet. De gemeente is nu nog bezig met de herinrichting van het plein.

Uittilbare keukens

Mooi. Die keuze was dus gemaakt. Maar wat betekent dat in de praktijk? Danny van Leeuwen, werkvoorbereider bij Logchies, vertelt: ‘De keukens die we plaatsten, zijn gemaakt van natuurlijk afval én ze zijn demontabel.’

‘Voor de oude achterwand staat nu een voorzetwand met gaten erin waar de keuken met haken in hangt. Je tilt hem er dus zo weer uit als het moet. Bovendien is een kapot deurtje vervangen nu veel eenvoudiger. Voorheen moest er dan een heel nieuw kastje komen.’

Gebruikte wastafels en kranen

In de badkamers brachten Van Leeuwen en zijn collega's zoveel mogelijk gebruikte wastafels en kranen aan. Afkomstig van het project zelf, of uit andere verbouwprojecten. ‘We keken natuurlijk wel of het er nog netjes uit zag. Een kraan met een deuk ga je niet terugplaatsen. Maar heel lichte krasjes kunnen er wel op zitten. En uiteraard werd alles eerst grondig gereviseerd, gereinigd en gepolijst.’

Bekijk de video die Logchies maakte over de samenwerking met de Alliantie of lees meer op Aedes.nl over de circulaire renovatie rondom het Staalmanplein.

Eerste bevindingen pilot

Niet alle 360 woningen in de Staalmanpleinbuurt zijn circulair gerenoveerd. ‘Nee, dat klopt’, zegt Marcel Grootenboer, projectmanager bij de Alliantie Ontwikkeling. ‘Ten eerste doordat zoveel circulaire keukens en wastafels niet tegelijk beschikbaar zijn en ten tweede omdat we eerst wilden zien wat zo’n project betekent voor bijvoorbeeld onze onderhoudsafdeling.’

‘Hoe snel kunnen we nieuwe keukendeurtjes vervangen en moeten we misschien ons onderhoudsprogramma erop aanpassen? En als laatste willen we natuurlijk ook weten hoe deze keukens er over een paar jaar uitzien.’

Inmiddels heeft Grootenboer de eerste bevindingen van de pilot beschikbaar. ‘We zijn heel enthousiast over de dakbedekking. Die blijft goed vastzitten, ook versterkt door de montage van de zonnepanelen. En het is een grote winst dat we nu het isolatiemateriaal kunnen hergebruiken.’

Revisie moet beter

‘We hebben al wel een aantal kranen moeten vervangen omdat ze lekten. Dat komt het vertrouwen van de bewoners natuurlijk ook niet ten goede. Dat is jammer. De revisie moet dus beter. Misschien wel door de fabrikant zelf, die kent tenslotte zijn eigen product het best.’

‘Ook de beschikbaarheid van materiaal is een punt. Het liefst zou ik een database zien, een soort marktplaats waar we verschillende projecten en het materiaal dat daaruit vrijkomt, in kaart brengen.’

De samenwerking met Logchies noemt Grootenboer meer dan uitstekend. ‘Het is een soort vliegwiel. Logchies was al langer enthousiast over circulair renoveren en nu steken we elkaar echt aan in enthousiasme. Heel mooi. Als de één een idee heeft, doet de ander er nog een schepje bovenop.’

Duurzaam én leefbaar

Er is alles bij elkaar 15 jaar gewerkt aan het project Staalmanplein en dat vonden de betrokkenen wel een feestje waard. Van den Ham: ‘Een brassband ging door de straten om de bewoners “op te trommelen” om samen de afronding van de vernieuwing van de buurt te vieren. Behalve de bewoners van het plein kwamen ook veel buurtbewoners een kijkje nemen.’

Lees door onder de fotocarrousel

Meer lezen over circulair renoveren?
Lees het handboek circulair renoveren voor woningcorporaties gemaakt door C-creators.

Op Aedes.nl vind je enkele praktijkvoorbeelden:

• Circulaire uitvraag – Eigen Haard
• Circulair renoveren – Ymere

Of bekijk Aedes-Magazine 4-2022 over Circulair bouwen.

Tekst: Tessa Bosman, foto’s: Ernie Enkelaar

Gerelateerde artikelen