‘PERSOONLIJK CONTACT MAAKT HET VERSCHIL’

Een grote renovatie vraagt veel van bewoners. En de impact van sloop en herhuisvesting is meestal nog groter. Het zijn ingrepen die het thuis van mensen raken. Hoe kunnen corporaties bewoners daarbij ondersteunen? Woongoed Zeist en de Rotterdamse corporatie Havensteder laten zien hoe zij dat aanpakken. 

Ruim twee jaar voordat de aannemer startte met de grootschalige renovatie van de L-flat, begon Woongoed Zeist al met een intensieve sociale aanpak van het complex. Bij de bouw 51 jaar geleden, was de L-flat in Zeist de grootste galerijflat van Europa. In de 728 sociale huurappartementen wonen ruim 2.000 bewoners van meer dan 50 nationaliteiten.

In de flat speelden grote sociale problemen, vertelt projectleider Leefbaarheid Mona Balwant. ‘Veel kwetsbare bewoners. Criminaliteit, vervuiling, onderhuur. Alles wat de leefbaarheid kan aantasten, deed zich hier voor. We wilden die problemen inventariseren en aanpakken voordat we met de renovatie startten.’

Kantoortjes in de flat
‘We begonnen laagdrempelig’, zegt wijkconsulent Niels Mutsaers. ‘Samen met de wijkbeheerder ben ik gaan rondlopen. Gewoon praatjes aanknopen.’ Ondertussen hadden Mutsaers en Balwant al een kantoortje in een leegstaande woning in de flat betrokken. Geleidelijk aan kregen meer corporatiemedewerkers van het ‘subteam leefbaarheid L-flat’ hier een werkplek.

Leefbaarheidsproblemen kan een corporatie echter niet alleen oplossen, zegt Balwant. Vanuit de gemeentelijke buurtaanpak is daarom het Team Voor L-kaar opgericht. In opdracht van de gemeente Zeist functioneert dit als buurtteam tijdens de hele renovatie. De medewerkers hiervan houden sinds vorig jaar ook kantoor in de flat.

Bewoners kunnen er met allerlei vragen terecht: hulp bij het invullen van formulieren, begeleiding bij de opvoeding, of om in contact te komen met andere instanties. De vragen hoeven dus niet over de renovatie te gaan. ‘We willen bewoners vooral het vertrouwen geven dat hun problemen aangepakt worden’, zeggen Balwant en Mutsaers.

En ze hebben dat vertrouwen zien ontstaan. Daardoor is ook de weg vrijgemaakt voor huisbezoeken door de corporatiemedewerkers bij alle bewoners. ‘Daar kun je niet plompverloren mee beginnen’, legt Mutsaers uit. ‘In die gesprekken maken we kennis met onze huurders. Hoe vinden ze het om in de L-flat te wonen? We vragen ook hun mening over de renovatie. Die informatie helpt de aannemer weer om op een warme manier bij de huurder binnen te komen om over de werkzaamheden te praten.’

Meehelpende bewoners
Inmiddels is de renovatie van de L-flat in volle gang. Het omvangrijke traject is naar verwachting in 2023 klaar. Via onder meer nieuwsbrieven – digitaal en huis-aan-huis verspreid – een uitgebreide website, tv-schermen in de portieken en een app van de aannemer krijgen de bewoners informatie over wat wanneer te gebeuren staat. Maar de zichtbare aanwezigheid van de corporatiemedewerkers en van het Team Voor L-kaar is doorslaggevend in de communicatie: ‘Dat maakt echt het verschil’, aldus Balwant.

‘Daardoor hebben we contact gekregen met de bewoners en weten we hoe we hun het beste kunnen ondersteunen.’ En dat geldt niet alleen voor de kwetsbare mensen voor wie een grootschalige renovatie vaak extra stress met zich meebrengt, zegt Mutsaers. ‘We hebben hierdoor ook veel bewoners leren kennen die willen meehelpen de leefbaarheid verder te verbeteren. Ook na de renovatie. Wij kunnen die mensen nu met elkaar in contact brengen.’

Impact op het leven
Soms moeten corporaties bij vernieuwing van hun woningen nog een stap verder gaan en bestaande woningen slopen om zo ruimte te maken voor nieuwbouw. De impact van een gedwongen verhuizing omdat je huis wordt gesloopt, is voor de meeste huurders nog groter dan een forse renovatie.

De Rotterdamse corporatie Havensteder is zich daar goed van bewust. Trainee Florentine Maasland deed ruim een half jaar onderzoek naar de impact van herhuisvesting bij sloop. Ze sprak uitgebreid met onder meer huurders uit verschillende sloopprojecten en de sociaal begeleiders die hun ‘uitverhuizing’ begeleidden. Voor Maasland is het overduidelijk dat die sociale begeleiders het verschil kunnen uitmaken.

‘Sloopplannen blijven enorm ingrijpend voor huurders. Daar kunnen we niet veel aan veranderen’, zegt ze. ‘Waar we wel invloed op hebben, is de zorg voor goede sociale begeleiding. Vanaf het moment dat we huurders het sloopnieuws brengen tot dat zij weer in hun nieuwe huizen gesetteld zijn.’

Aanvankelijk besteedde de corporatie de sociale begeleiding bij uitverhuistrajecten uit aan bijvoorbeeld medewerkers van de aannemer. Inmiddels heeft Havensteder tien sociale begeleiders in dienst. De meerwaarde daarvan is enorm, zegt Maasland. Een woordvoerder van Havensteder onderschrijft dat volmondig.

Langetermijnrelatie
Maasland vertelt hoe ze met een sociaal begeleider door een van de wijken wandelde die gesloopt gaat worden. ‘We waren de straat nog niet uit of er kwamen al huurders naar ons toe met een opmerking of een vraag.’ Maasland is onder de indruk van de manier waarop de sociaal begeleiders met de huurders omgaan. ‘Ze laten echt zien dat ze begrip hebben voor hun situatie.’

De sociaal begeleiders voeren onder meer de wooninventarisatiegesprekken met de bewoners. Ook daarvoor is het handig dat ze als interne medewerker op de hoogte zijn van het woningbestand van de corporatie. Tegelijkertijd geven die gesprekken een kijkje achter de voordeur.

‘Dat biedt Havensteder de mogelijkheid om problemen vroegtijdig te signaleren en om een vertrouwensrelatie op te bouwen’, zegt Maasland. ‘De sociale begeleiders hebben een langetermijn-relatie met de huurders. Het hoort ook bij de taak van de corporatie om de huurders straks te helpen landen op hun nieuwe plek.’

Gebiedsontwikkeling
Voor huurders geldt vaak een einddatum waarop ze ‘uitverhuisd’ moeten zijn. Het gebeurt nogal eens dat de sloop van de oude woningen vertraging oploopt. ‘In mijn ogen had mijn huis geen gebreken’, vertelde een bewoner haar. ‘Wij wilden daar doodgaan. En nu staat het er nog.’

Blijf de oude huurders daarom over de gebiedsontwikkeling informeren, adviseerde ze Havensteder. Voor veel huurders is hun huurwoning en hun eigen buurt een thuis geweest. De corporatie kan hun helpen goed afscheid te nemen. ‘Maak bijvoorbeeld een livestream van de sloop of nodig de oude huurders uit’, zegt Maasland. ‘Dan kunnen bewoners deel uit maken van een verandering in plaats van die enkel te moeten ondergaan.’