Houten huizen als vliegwiel voor verduurzaming

Houtbouw is duurzaam, circulair en snel. Houten woningen zijn energiezuinig en comfortabel. Maar de prijs is nog een struikelblok. Dat kan veranderen als er meer houten huizen komen. Wonen Limburg is een van de koplopers. De corporatie heeft in Weert zestien volledig houten sociale huurwoningen gerealiseerd. Met de hoop dat veel meer corporaties volgen. 

Een half jaar geleden kregen de bewoners van de zestien houten huizen de sleutel. ‘Eigenlijk zijn deze woningen al 80 jaar oud’, zegt Ger Peeters, bestuurder van Wonen Limburg. ‘Zolang hebben de bomen waarvan ze zijn gemaakt al CO2 uit de lucht gehaald.’ Het is een van de redenen waarom bouwen met hout duurzaam is.

Hout is bovendien een hernieuwbaar materiaal. Zolang het uit een verantwoord beheerd bos komt. ‘Dat is met dit hout uiteraard het geval’, zegt Peeters. De bomen komen uit het Duitse Zwarte Woud. Daar staat ook de fabriek waar de woningen grotendeels al in elkaar worden gezet. ‘Acht maanden zitten er tussen het kappen van de bomen – er gaan er zestien in een woning – en de oplevering. Dat snelle productieproces kost minder energie en CO2-uitstoot dan traditionele bouw met baksteen of beton.’ 

Duurzaamheidsvoordelen doorslaggevend
De Duitse fabrikant gebruikt beukenhoutenschroeven om de afzonderlijke houtlagen te verbinden. En geen lijm. Daardoor zijn de woningen helemaal recyclebaar. ‘Mocht het ooit nodig zijn, kunnen we deze huizen weer tot de laatste houtverbinding uit elkaar halen en elders opnieuw opbouwen’, zegt Peeters. ‘En al die tijd blijft de CO2 in het hout opgeslagen.’

De duurzaamheid is voor Wonen Limburg doorslaggevend geweest om de pilot in Weert te starten. De zestien volledig houten woningen staan op de plaats van een oude sporthal in de wijk Leuken. De huizen zijn gasloos. Ze hebben vloerverwarming, zonnepanelen en een warmtepomp. ‘Nog een belangrijk duurzaamheidsvoordeel is de hoge isolatiewaarde van hout. In de zomer blijven deze huizen langer koel en in de winter zijn ze makkelijker warm te houden.’

Peeters verwacht dat dit in het stookseizoen zeker 2 graden verschil zal maken. Komend najaar heeft hij daarover meer zekerheid. Dan heeft een extern bedrijf het energieverbruik in de woningen gemonitord. Een onderdeel van het experimentele karakter van deze pilot.

Uitvoering
Wonen Limburg was een paar jaar geleden al een van de eerste corporaties die nul-op-de-meter-woningen bouwde. De corporatie heeft dus ervaring in het experimenteren met duurzame bouwmethoden, zegt Peeters. ‘We moeten daar ook wel over nadenken. Je kunt als corporatie niet meer blijven bouwen zoals je gewend bent.’

De rol van corporatiemedewerkers verandert daardoor ook, vervolgt hij. ‘Dat geldt zeker voor de mensen die op de afdeling vastgoed werken. Zij zoeken steeds meer samenwerking met marktpartijen die andere kennis en kunde hebben. Nieuwsgierigheid is daarbij een onmisbare eigenschap. Zo zijn wij ook op het spoor gekomen van het houtbouwsysteem van deze Duitse fabrikant.’

Nieuwsgierigheid
Diezelfde nieuwsgierigheid en innovatiebereidheid heeft de bestuurder gezien bij de gemeente Weert en de provincie Limburg. Die leverden met hulp van subsidies. Dat was ook nodig; bouwen met hout is duurder dan met traditionele materialen als baksteen of cement. ‘Naar schatting zo’n 15 tot 25 procent’, zegt Peeters.

Ook daarom is het belangrijk dat meer corporaties met hout gaan bouwen. Door schaalvergroting gaan de bouwkosten omlaag. Wonen Limburg stelt haar kennis dan ook graag ter beschikking aan andere corporaties. Daarom is één van de houten woningen het eerste halfjaar als modelwoning gebruikt. Medewerkers van zo’n tien corporaties zijn er komen kijken.

De huurprijs van de houten woningen zit nu tegen de sociale huurgrens aan. Tijdens de monitoring onderzoekt Wonen Limburg onder meer de mogelijkheden van alternatieve ventilatiesystemen. Wellicht dat ook dit perspectief biedt voor verlaging van de kosten.

Wonen in een houten huis
Hoe bevalt het wonen in zo’n volledig houten huis? Die vraag stelden medewerkers van Wonen Limburg in hun ‘nazorg-gesprekken’ aan de bewoners. ‘Zo’n zes tot acht weken na de oplevering gingen we bij hen op bezoek’, vertelt gebiedsontwikkelaar Marleen Beelen. De reacties waren positief.

Vaak hebben bewoners in een nieuwbouwhuis de eerste maanden last van bouwvocht. Dat is bij houten woningen niet het geval. De bewoners vinden het comfortabel wonen. Van sommigen hoorde Beelen dat ze zich rustiger voelen in hun nieuwe houten huis. ‘Sinds we hier wonen, slapen onze kinderen beter’, zei een moeder bijvoorbeeld.

‘Misschien heeft het te maken met het geluiddempend effect van hout. De Duitse fabrikant spreekt ook over een bloeddrukverlagend effect en verlaging van de hartslag’, zegt Beelen. ‘Dat soort claims vragen natuurlijk nader onderzoek. Maar dat de lijmvrije constructie een gezonder binnenklimaat oplevert, staat vast.’

Niet boren of schroeven in de muur
Er zijn enkele spelregels aan het wonen in een duurzaam houten huis. Je mag bijvoorbeeld niet in de muren boren of de muren schilderen. Ook het regelen van de temperatuur is anders dan in een gewoon huis. ‘Je moet net iets meer nadenken over hoe je woont’, zegt Beelen.

Daarom heeft Wonen Limburg voor de toewijzing hierover met potentiële huurders gesproken. Voor het merendeel van de bewoners bleek juist het duurzame karakter reden om voor deze woning te kiezen. De komende maanden blijft de corporatie met de bewoners in gesprek over mogelijke verbeterpunten.

De buurt had geen bezwaren tegen de komst van de houten woningen, vertelt Beelen. Op de informatieavonden waren omwonenden vooral enthousiast dat er weer leven kwam op de locatie. ‘Natuurlijk vindt niet iedereen een houten huis even mooi. Sommigen noemen het een blokhut. Ook dat verandert wellicht als er in Nederland meer verschijnen.’

Ondertussen heeft de pilot de gemeente Weert al geïnspireerd om het hele buurtje te verduurzamen. De gemeente heeft een tender uitgeschreven voor de nieuwbouw van duurzame middenhuur en koop.

Duurzame toekomst
Heeft houtbouw de toekomst in de sociale huisvesting? Het zou Ger Peeters niet verbazen als de nieuwbouw van Wonen Limburg de komende tien jaar minimaal 20 tot 25 procent houtbouw zal zijn. Daarbij helpt het dus als meer corporaties met hout gaan bouwen, zodat de prijs daalt. Peeters ziet de markt van aanbieders in ieder geval al groter worden. Het zou helemaal mooi zijn als er hout beschikbaar komt uit Nederlandse bossen.

Overigens is Peeters niet anti-beton. ‘Een aantal jaren geleden bezocht ik een cementfabriek. Toen schrok ik van de wereldwijde bijdrage aan de CO2-uitstoot door de betonindustrie. Vanwege de omvang en de betaalbaarheid van onze nieuwbouwopgave kunnen we cement niet uitsluiten. Gelukkig is ook de betonsector aan het verduurzamen. Ook daarover moeten corporaties met de markt het gesprek blijven voeren.’

Bouwen met hout zit in de lift, zegt Jan de Jong, projectleider bij Building Physics en Systems van TNO. Momenteel doet TNO voor de Dutch Green Building Council en in afstemming met marktpartijen verder onderzoek naar de waardering van de klimaatprestatie van hout in de Milieuprestatie van Gebouwen (MPG). ‘Vreemd genoeg wordt hout nu niet fair behandeld in deze beoordeling van de milieu-impact’, zegt hij.

‘Het gebruik van hout is aanmerkelijk gunstiger voor het klimaat dan de huidige MPG-systematiek berekent. Die wettelijk verplichte duurzaamheidstoets houdt namelijk nauwelijks rekening met de vastlegging van CO2 door de recyclemogelijkheden van houtbouw.’ TNO verwacht op korte termijn met alternatieve methoden te komen die aansluiten op de huidige MPG. De Jong: ‘Dat betekent een stimulans voor de houtmarkt en voor corporaties die met hout willen gaan bouwen.’  

Bekijk de video over houtbouw: www.wonenlimburg.nl/houtenwoningen