‘Eerst de bewoner, dan de technologie’

De komende jaren is er sprake van een ‘grijze golf’ op de woningmarkt. Moeten we daarom speciaal voor ouderen gaan bouwen? Of kunnen we beter woningen bouwen voor iedereen, en die, waar nodig, geschikt maken voor ouderen? Hoogleraar Masi Mohammadi onderzoekt de mogelijkheden en de grenzen van technologie bij levensloopbestendige woningen. Zij reageert op een aantal stellingen. 

Als je woningen op de juiste manier bouwt, zijn speciale ouderenwoningen niet nodig
‘Dé oudere bestaat niet; we zijn ménsen. We beginnen allemaal jong en worden ouder, maar ieder op zijn eigen manier. Omdat er net zoveel wensen zijn als mensen, en omdat onze krachten en wensen variëren in de loop der tijd, kun je geen ijkpunt aanwijzen voor “ouderen”. Daaruit volgt dat, als je goed wilt bouwen, je moet bouwen voor verschillende typen mensen. We kunnen mensen beter classificeren op leefstijl en levensomstandigheden dan op leeftijd.

In essentie ben ik het dus met de stelling eens. Vergeleken met bijvoorbeeld de auto-industrie heeft het woningaanbod een beperkte keuzevrijheid. Plattegronden van woningen zijn de afgelopen decennia nauwelijks veranderd. Voor een groot deel heeft dat te maken met het tekort aan woningen: in een aanbiedersmarkt moet de vrager het maar doen met wat er beschikbaar is. Het aanbod in laten spelen op de diversiteit aan de vraagkant is een complexe opgave en een kant en klare oplossing heb ik ook niet.’

Technologie is onmisbaar voor levensloopgeschikte huisvesting
‘Natuurlijk. De vraag is niet om óf we technologie moeten toepassen, maar hoe. We verbeteren er veiligheid, gezondheid en sociale interactie mee. Bovendien zit technologie nu al in onze woningen, die is niet meer weg te denken. Kijk bijvoorbeeld alleen maar naar onze verwarmingssystemen. Technologie om een woning levensloopbestendig te maken gaat overigens niet alleen om zaken zoals een slimme thermostaat, automatische verlichting en alarmering. Ze kan ook een belangrijke rol spelen vanwege haar stimulerend effect. Bijvoorbeeld slim ontworpen woonwijken die ontmoetingen tussen de bewoners stimuleren of mensen met dementie een veilige ruimte met bewegingsvrijheid bieden. Met technologie kunnen we digitale hekken in een wijk plaatsen, waardoor iemand niet te ver afdwaalt. Hieraan werken we al met de woningcorporaties die betrokken zijn bij de DEEL Academy (Dutch Enabling Environment Lab). Dat is een samenwerkingsplatform bestaande uit verschillende woningcorporaties, zorgorganisaties en (bouw)bedrijven, gericht op mensgerichte woonconcepten voor Het Nieuwe Wonen - wonen met toegepaste slimme technologie.’

Smarthomes maken het leven van met name ouderen op alle fronten makkelijker
‘Daar zou ik graag volmondig ja op zeggen. Maar ik ben bang dat het nu nog niet helemaal het geval is. Technologie is vaak nog een soort nieuwe entiteit, een toevoeging in je huis. Daar moet je mee leren omgaan, aan wennen. Dat is niet voor iedereen even makkelijk. Ouderen, vooral degenen met cognitieve problemen, zullen daar over het algemeen meer moeite mee hebben. Tegelijkertijd denk ik niet dat smarthomes een brug te ver zijn voor de huidige ouderen. Het is vooral de manier waarop we technologie inzetten, die smarthomes nog niet voor iedereen toegankelijk maakt. Dat komt doordat we veel technologische oplossingen, die oorspronkelijk bedacht zijn voor bijvoorbeeld het leger of de sport, onvoldoende aanpassen voor het wonen met zorg. De technologie lijkt dan een “tijger in huis”. Maar je moet zo’n beest eerst temmen en trainen. De eindgebruiker moet zich niet aanpassen aan de slimme woning, maar andersom. Daar ligt de clou.’

Architecten moeten nog veel leren over smarthomes
‘Niet over de technologie, denk ik. Het is meer dat ze moeten leren omgaan met een veranderend idee van de fysieke omgeving. Die bestaat niet meer alleen uit bekende bouwmaterialen, maar ook uit sensoren. Dit vereist een andere benadering door de architecten: niet alleen analoog, maar ook meer digitaal gaan denken. De virtuele realiteit en artificieel intelligente bakstenen geven een extra dimensie aan het wonen. Daar wordt nog niet optimaal gebruik van gemaakt. En in een slimme woonomgeving gaat het niet alleen over de sensoren, maar vooral over de juiste balans tussen menselijke kracht, ruimte en technologie en wat die samen tot stand kunnen brengen. De afgelopen jaren heb ik gemerkt dat die balans vaak naar de ene of de andere kant doorslaat. Men gaat bijvoorbeeld soms te veel uit van de mening van de “deskundige” over technologie, terwijl juist de eindgebruiker, de bewoner, centraal moet staan.’