Minnesma: ‘Corporaties hoeven niet te wachten op de gemeenten’

Technisch is het mogelijk om de energietransitie bij corporaties in de komende tien jaar voor elkaar te krijgen, stelt Urgenda-directeur Marjan Minnesma. Met dochteronderneming ThuisBaas voegt ze samen met corporaties de daad bij het woord. 

Het is duidelijk waarop corporaties in de verduurzaming moeten focussen

‘In ieder geval niet op extreme isolatie. Sommige corporaties hebben te lang nadruk gelegd op het theemutsmodel waarbij woningen een compleet nieuwe schil van muren en daken krijgen. Dat vergt veel extra grondstoffen en is zo duur dat de meeste corporaties daarmee hoogstens tien woningen verduurzaamden. Bovendien is het niet noodzakelijk. ’

‘Het is wel belangrijk om elk huis te voorzien van goed dubbel glas. Daarmee moet je beginnen en dat hoeft geen triple isolatieglas te zijn. Dan moet het aardgas eruit. Je kunt verwarmen met een warmtepomp. Eventueel vul je dat aan met infraroodpanelen in ruimtes die niet altijd warm hoeven te zijn. Koken gebeurt op inductie. Per gemiddelde rijtjeswoning heb je rond de 20 zonnepanelen nodig om de duurzame elektriciteit voor al deze apparaten op te wekken.’

‘Zo kunnen corporaties huizen snel energieneutraal maken. Bij ThuisBaas kunnen we dat binnen een week. We hebben in Nederland al honderden woningen zo aangepakt, waarvan tientallen samen met corporaties. Maar wij zijn een kleine organisatie. Corporaties moeten deze aanpak met zijn allen opschalen. Dat is de volgende stap.’ 

Samenwerking tussen partijen – zoals woningcorporaties, gemeenten en netwerkbedrijven – is daarbij belangrijk 

‘Eerlijk gezegd vind ik de samenwerking in Nederland vaak veel te ingewikkeld. Neem de 30 Regionale Energie Strategieën (RES) waar de afgelopen 2 jaar heel veel partijen met elkaar over hebben gepraat. Die zijn nu eindelijk vastgesteld en de komende maanden gaan de gemeenteraden zich erover buigen. Dan moet de uitvoering nog beginnen.’ 

‘Die RES is een bestuurlijk tussenlaagje dat geen enkele juridische status heeft. Het maakt dat we tijd verliezen in een periode waarin we eigenlijk geen jaar kunnen missen. Om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad Celsius om daarmee de ergste veranderingen te voorkomen, moeten we binnen 10 jaar naar een CO2-uitstoot van nul. En ondertussen hebben veel partijen gewacht tot duidelijk werd wat gemeenten willen. Wel of geen warmtenet? En waar dan?’

‘Ik denk dat uiteindelijk slechts 10 tot 20 procent van alle woningen op een grootschalig warmtenet wordt aangesloten. Ondertussen hoeven corporaties niet te wachten op de gemeenten. Als het gas eruit is, zijn er meer manieren om huizen op een duurzame manier te verwarmen. Corporaties hebben geen toestemming van gemeenten nodig om woningen energieneutraal te maken. Soms maken we het onszelf gewoon te moeilijk.’ 

‘Het is wel belangrijk om goed samen te werken met installateurs. Zij moeten het werk doen. Ook de rol van netwerkbedrijven is cruciaal. Die moeten in ieder geval meer armslag krijgen van de overheid om bijvoorbeeld het stroomnet te verzwaren. Op andere plekken kunnen corporaties samen met netwerkbedrijven kijken naar mogelijkheden om duurzame energie op te slaan.’ 

Deze verduurzaming kan niet vrijblijvend en democratisch tot stand komen

‘Dat is te stellig geformuleerd. Er is wel nationale sturing nodig om stappen te kunnen zetten. De overheid zal bijvoorbeeld leningen moeten aanbieden waarmee corporaties zonnepanelen kunnen aanschaffen. Corporaties moeten op hun beurt meer werk maken van gezamenlijke inkoop van bijvoorbeeld zonnepanelen en warmtepompen en ook samen installateurs opdrachten geven. Verduurzaming gaat niet snel genoeg zonder verdere opschaling in de sector. ’

‘Corporaties kunnen nu al beginnen bij de huurders die willen. Met ThuisBaas hebben we dat bijvoorbeeld samen met Parteon gedaan. We organiseerden bijeenkomsten waarin wij vertelden over de urgentie van de klimaatverandering en over de oplossingen, zoals het energieneutraal maken van huizen. ’

‘We lieten zien dat huurders iets meer huur of servicekosten gaan betalen, maar maandelijks geld overhouden doordat hun energierekening daalt. Huurders kunnen zelf beslissen of ze meedoen, niemand wordt gedwongen. Als een huis klaar is, zetten we een partytent in de tuin en nodigen we buurtbewoners uit. Zo verleid je andere mensen om ook mee te doen.’ 

Ondertussen moeten corporaties de balans zoeken tussen verduurzaming, betaalbaarheid en beschikbaarheid

‘Het is heel goed mogelijk om op een betaalbare manier huizen te verduurzamen. Ons uitgangspunt is dat we de woonlasten niet willen verhogen en liever nog verlagen. Dat lukt: per saldo houden de huurders met onze aanpak maandelijks geld over. ’

‘Los daarvan vind ik dat de overheid de verhuurderheffing moet stoppen. Corporaties kunnen dat geld investeren in de verduurzaming van de bestaande bouw. Nieuwbouw moet vanuit Brussel al duurzaam en aardgasvrij zijn. En met goede ontwerpen is dat niet of nauwelijks duurder.’