Hoe houd je toezicht op lokale netwerken?

Corporaties werken steeds meer samen in een web van maatschappelijke partners (van zorg tot welzijn) om bewoners vooruit te helpen. Die lokale netwerken zijn volop in beweging, zoals in de wijken Keent en Moesel in Weert waar Wonen Limburg actief is. Hoe houd je daar toezicht op? Dat is onderwerp van onderzoek.  

Onderzoeker Cor van Montfort liep met strategisch adviseur Dieneke Joosten van Wonen Limburg een uitgebreide ronde door de wijken Keent en Moesel in Weert, 1 van de 7 casussen van het 2-jarig wetenschappelijk onderzoek naar het toezicht op lokale netwerken (zie kader).

Wonen Limburg en de gemeente werken langdurig samen met bewoners én maatschappelijke partners aan de ontwikkeling van de 2 wijken (zie kader). ‘De complexiteit én de langdurige samenwerking, maken deze casus interessant’, zegt Van Montfort.

8 maatschappelijke partners collega’s
Van Montfort en Joosten bezochten het nog leegstaande pand waar beleidsmakers van 8 maatschappelijke partners – van zorg tot politie – gaan uitproberen hoe zij die samenwerking het beste vorm kunnen geven.

‘De enige manier om dat te doen, is elkaar en ieders dagelijkse werk goed te leren kennen. We worden eerst collega’s en we worden allemaal buren van onze bewoners in de wijk. Over een jaar vertellen we onze bestuurders wat ze anders voor ons moeten organiseren om het samen nog beter te doen’, vertelt Joosten. ‘We knappen niet alleen de woningen en de openbare ruimte op, maar we vinden ook onszelf en onze samenwerking opnieuw uit.’

Zoektocht
Uit de eerste inventarisatie van de praktijkvoorbeelden uit het onderzoek blijkt dat lokale netwerken – net als in Keent en Moesel – volop in beweging zijn. Wat willen partners samen bereiken, hoe krijgt die samenwerking vorm, wie heeft de regie, wat zijn de kansen en risico’s?

‘Dat is voor partners in lokale netwerken vaak een zoektocht. Dat is interessant, want wat betekent dat voor het toezicht?’, zegt onderzoeker Van Montfort. ‘Als je bijvoorbeeld te veel vanuit risico’s denkt, omdat er geen duidelijke kaders zijn, rem je wellicht eerder de samenwerking af. Hoe beweeg je als RvC mee in die dynamiek van de netwerken?’

Dezelfde taal
RvC-voorzitter Kees van der Luijt van Wonen Limburg – die meewerkt aan het onderzoek naar toezicht op de lokale netwerken – onderschrijft het belang om langdurig samen te werken om meer voor de bewoners te bereiken. Wonen Limburg loopt daarin voorop, zoals in Keent en Moesel. Maar het is lastig om op die netwerken toezicht te houden, merkt hij.

‘Spreken de partners dezelfde taal, staan ze voor dezelfde doelen en belangen, hoe loopt de financiering, dat zijn relevante vragen. We houden nu vooral toezicht op onze eigen organisatie, net als de andere partners. Een vorm van toezicht op het netwerk als geheel bestaat nog niet.’

Hoe de hazen lopen
De RvC-voorzitter is benieuwd naar de uitkomsten van het onderzoek. ‘Ik denk dat de partners eerst tot een werkbare samenwerking moeten komen, dan weten wij hoe de hazen lopen. Die vorm van samenwerking kun je als vertrekpunt nemen voor de invulling van het toezicht.’

De ontwikkeling van Keent en Moesel in Weert is in het werkgebied van Wonen Limburg maar 1 van de vele voorbeelden van samenwerking: de corporatie is in 29 gemeenten actief, ieder met eigen lokale netwerken. ‘We zijn als RvC geen onderdeel van de oplossing. Die taak ligt bij het bestuur. Gebruik ons zoveel als wenselijk om mee te denken,’ reageert Van der Luijt.

Eigen belang diepgeworteld
De onderzoekers houden komende tijd ontwerpsessies om de eerste uitkomsten van het onderzoek samen met onder meer de RvC’s van de 7 corporaties en hun partners te bespreken. Tijdens deze sessies werken zij nieuwe vormen van toezicht op lokale netwerken meer uit. Volgens Van Montfort blijkt in de praktijk dat toezichthouders nog vooral naar het belang van de eigen organisatie kijken.

‘Dat zit diepgeworteld. Ik begrijp dat: de opgaven voor corporaties zijn groot, je bent als RvC verantwoordelijk voor de continuïteit van de eigen organisatie. Maar RvC’s moeten leren om ook vanuit netwerken te denken en daarover de goede vragen aan het bestuur te stellen.’

Lokale werkelijkheid
Voor strategisch adviseur Dieneke Joosten van Wonen Limburg staan de toezichthouders meer op afstand, maar ze heeft een duidelijke boodschap. ‘We hebben op de eerste plaats wetgevers nodig die beleid maken met, zoals ik het noem, ruimte voor de lokale werkelijkheid. Dat beleid maken we samen, wij als strategen en beleidsmakers met onze operationele collega’s in de wijk, onze bewoners en met onze netwerkpartners.’

‘Toezichthouders moeten ons daarvoor de ruimte geven. Ik begrijp de dilemma’s van toezicht. Verandering van onze manier van samenwerken kost tijd, terwijl we bijvoorbeeld ook midden in een wooncrisis zitten. Maar uiteindelijk komen al onze uitdagingen samen op wijkniveau, daar liggen de oplossingen.’