‘Het is goed om elkaar scherp te houden’

Albert Kerssies nam in juni na ruim 14 jaar afscheid als directeur van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW). Ton Hugens is sinds september 2021 directeur van de Autoriteit woningcorporaties. Een gesprek over de relatie tussen intern toezicht en de toezichtsrol van de Aw.

‘Het zijn pittige tijden voor corporaties’, zegt Albert Kerssies (AK) bij de start van het gesprek. De verwachtingen van de samenleving zijn heel hoog, zeker nu het geld van de verhuurderheffing beschikbaar komt. Corporaties kunnen meer investeren, maar ze kunnen het geld maar 1 keer uitgeven. Scherpe keuzes blijven nodig.

Aw-directeur Ton Hugens (TH) maakt zich zorgen over de bouwsnelheid. ‘Corporaties hebben minder grondpositie dan voorheen, de spanning op de arbeidsmarkt in de bouwwereld en de afgenomen expertise bij zowel gemeente als corporaties dragen bij aan deze zorg.’

Hoe ziet u beiden de rol van intern toezicht?

TH: ‘Je hebt de 3 rollen toezichthouder, klankbord en werkgever. En de netwerkrol? Daar zou ik terughoudend in zijn, de bestuurder is in eerste instantie de netwerker. Wel of niet risicomijdend, is ook in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de bestuurder. Daar kan je als commissaris wel het goede gesprek over voeren, onder meer door de analyse van de bestuurder te toetsen. Is er bijvoorbeeld rekening gehouden met de toekomstige huurders?’ 

AK: ‘In het oog houden waar de corporatie voor staat, nu en in de toekomst, dat vind ik het belangrijkste. Leef je in de leefwereld van de huurders in. Wat hebben zij nodig?’

En de rol van de Aw?

AK: ‘Dat de governance bij corporaties er nu goed voor staat, is mede de verdienste van de Aw. De Aw maakt op dit moment een omslag naar risicogericht toezicht. Nu het intern toezicht bij corporaties op orde is, zou de Aw een stap terug kunnen doen. Hoe je dat doet, is een spannende vraag. Van onze VTW-leden hoor ik dat het soms verschil maakt welke inspecteur je op bezoek krijgt. Dat moet niet uitmaken.’ 

TH: ‘Het intern toezicht is professioneler dan 7 jaar geleden, dat is mede te danken aan de VTW. Het klopt dat de Aw zich oriënteert op een andere manier van toezichthouden. Toezicht op de financiën is bijvoorbeeld duidelijk, het is goed of fout. We kijken nu ook naar cultuur en gedrag. Dat vraagt om andere vaardigheden van de inspecteurs. Zij doen nu vragend onderzoek naar de aanpak van de toezichthouders.’

Hoe pakt die nieuwe manier van toezichthouden in de praktijk uit?

AK: ‘Het is een leerproces. Corporaties staan voor grote maatschappelijke opgaven, als ze kunnen uitleggen dat hun aanpak net buiten de lijntjes valt, zou de Aw moeten meedenken. Soms schuurt dat. Sta als RvC voor je zaak, is mijn boodschap. Het is goed dat de RvC proactief naar de Aw stapt om iets voor te leggen, zo blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen. Als de RvC een goed verhaal heeft, moet de Aw daar op vertrouwen.’ 

TH: ‘De acties van de inspecteurs moeten zeker een mate van voorspelbaarheid hebben. Intern leiden we onze inspecteurs op. In plaats van direct een oordeel, leren zij om zich te verwonderen en de goede vragen te stellen. Dat een RvC die de Aw proactief opzoekt later alsnog door de Aw op de vingers wordt getikt, dat moet je niet willen. Dat is onderdeel van het leerproces. Dat is een wisselwerking. Ook een commissaris moet de ruimte kunnen geven als een inspecteur het niet helemaal goed heeft gedaan. Inspecteurs zijn zich ervan bewust dat er goed naar hen wordt gekeken.’

Hoe kunnen de VTW en de Aw die onderlinge relatie verbeteren?

AK: ‘Die spanning in de relatie, daar moeten we over in gesprek blijven.’ 

TH: ‘Zeker. Het is belangrijk dilemma’s met elkaar te delen, waar lopen we tegenaan in het toezicht?’

De Aw heeft aangekondigd om toezicht te houden op het volkshuisvestelijk presteren.

AK: ‘De RvC staat dichtbij de lokale situatie van de corporatie, vertrouw daar als Aw op. Als de corporatie goed presteert, laat dan meer los.’ 

TH: ‘De Aw-inspecteur gaat met de RvC het gesprek aan. Wat is de volkshuisvestelijke opgave? De ene regio is de andere niet. De inspecteurs nemen hun ruime ervaring mee, ze hebben bovendien meer dan 15 corporaties in hun portefeuille, ze zien en horen veel. ’

De Aw kan dus geen stap terug doen, zoals Albert Kerssies voorstelt?

TH: ‘Nee, dat denk ik niet. De corporaties staan voor grote opgaven, ze moeten hun rol pakken. Daarover moet je met elkaar in gesprek blijven. We komen uit een relatief overzichtelijke periode, waarin we samen hebben gebouwd aan een goede relatie tussen intern en extern toezicht. Maar we gaan nu een dynamische tijd tegemoet.’ 

AK: ‘Ik begrijp wat Ton bedoelt. Ik blijf herhalen dat de Aw meer kan vertrouwen op de RvC, en een stap terug kan doen. De Aw moet de rol van de RvC niet onderschatten.’

TH: ‘Ik begrijp dat de VTW de vraag over de rol van de Aw blijft stellen. Het is goed om elkaar scherp te houden. We weten elkaar te vinden.’

AK: ‘Precies.’